«Мы до сих пор не осознаем масштаб творчества Мавля Колый»
По словам редактора проекта «Миллиард.Татар» Арслана Минвалеева, идея оживить наследие поэта XVII века Мавля Колый родилась более года назад. Тогда редакция искала музыкальные коллективы, которым было бы интересно переложить на музыку суфийские хикметы поэта. К сожалению, идея не нашла отклик у татарстанских музыкантов: им больше были интересны турецкие иляхи (песнопения) или фольклорный жанр баитов и мунаджатов. В итоге, проект нашел поддержку у команды литературного радио «Китап».
«Мы до сих пор не осознаем масштаб творчества Мавля Колый. Во-первых, это уникальные стихи, написанные в стиле суфийских поэтов тариката Ясавийа. Эта школа была распространена среди тюркских народов. Считается, благодаря ясавийским шейхам ислам приняла элита Золотой Орды, включая ханов. Ясавийская поэтическая традиция продолжилась и в Казанском ханстве. Одним из ярких примеров являются творчество сейида Кул Шарифа. Уже после падение Казани ясавийская традиция не прервалась, а продолжилась в хикметах Мавля Колый, - рассказывает Арслан Минвалеев и продолжает. - Во-вторых, сам жанр хикметов очень близок к творчеству ясавийского поэта Юнуса Эмре, который жил на территории современной Турции. Но в отличие от Эмре, который является национальным символом турков, мы не знаем, кто такой Мавля Колый. Надеюсь, что с запуском проекта литературного чтения стихов на радио «Китап» мы исправим эту несправедливость. Благодарим Алмаза Миргаязова, который не только поддержал нашу идею, но сам взялся озвучить первые хикметы».
«Мәрҗаниләр, Кандалыйлар, Насыйриләр, Барудилар бүгенге көн яшьләре өчен мәгънәви авырлыкка ия булмаган буш исемгә әйләнеп баралар»
Таким образом, на языке оригинала стихи Колый зачитывает Алмаз Миргаязов, главный редактор радиостанции «Китап», заместитель руководителя департамента по телевидению и радиовещанию АО «Татмедиа».
«Үткән белән бүген арасында аралар торган саен ераклаша. Кызганычка, дөньяга килгән яңа буын вәкилләрен әдәби-рухи мирас көннән-көн азрак кызыксындыра. Мәрҗаниләр, Кандалыйлар, Насыйриләр, Барудилар бүгенге көн яшьләре өчен мәгънәви авырлыкка ия булмаган буш исемгә әйләнеп баралар. Алар калдырган искиткеч мирасның дәвамлылыгы турында әйткән дә юк. Тарихын югалткан милләтләрнең киләчәге һәркемгә мәгълүм. Шуңа күрә безнең бурыч, популяр платформаларда, заманча форматларда халкыбызның рухи мирасын һәрдаим искәртеп тору. Мәүлә Колый иҗаты – игътибарга лаек мирас», - диде «Китап» радиосының баш мөхәрире Алмаз Миргаязов.
«Начали со стихов про любовь к Аллаху и Пророку»
В качестве первых хикметов для озвучки были выбраны два стиха. Первый «Хакъ гыйшкында күңел күзе ачлур булса” написан в традиционном суфийском жанре и рассказывает о любви путника к Всевышнему. Второй стих посвящен пророку Мухаммаду (да благословит его Аллах и приветствует).
При оформлении видео на ютубе были использованы картины известного татарского художника-живописца Равиля Загидуллина.
Ниже приводим аудио ролики и текст хикметов.
“Гыйшык утына йаглубән Мәҗнүн улса, Хами калмаз, көйенүбән пешәр улур”
Хикмәте Хаким…
Хакъ гыйшкында күңел күзе ачлур булса,
Бу тән милке сачакланыб гөлшан улур.
Караңгу - кара күңел алды нур булса,
Гөл кебек балкыб андаг рәүшан улур.
Бу күңел Хакъ гыйшкында арынур булса,
Тән күзе Хакъ әмрен күрүб йулга күнсә,
Бер Аллаһның берлегенә раст итсә,
Бу тән багы мивәләнеб бостан улур.
Гыйшыклыкда Хакъ шәрабен таткан кеше,
Үзендин иссез үтеб киткән кеше,
Гыйшыклык мәйен исүргәнчә эчкән кеше,
Гъәзиз җанын Хакъка корбан кыйлган булур.
Хакъка тугру торуб коллык кыйлган гашыйк,
Шәригатьнең йулы берлә йөрүр баикъ,
Тәрикъәтдә барча эше булур лаикъ,
Хакъ катыйга йулы тугры барур булур.
Гашыйк кеше Хакъка лаикъ булса кәрәк,
Мәхәббәтдин күңле аның тулса кәрәк,
Зөләйха тик йөрәгендә уд йанса кәрәк,
Аһ тимәкдә җиһан милке көйәр улур.
Бу күңелгә мәхәббәтнең нуры тулса,
Төн-көн йыглаб; тынмай үзен Хакъдин кыйлса,
Гыйшык утына йаглубән Мәҗнүн улса
Хами калмаз, көйенүбән пешәр улур.
Мәүла Колый, Хакъка йыглаб, тагьәт кыйлгыл,
Кол Сөләйман хикмәтләрен газиз белгел.
Кол Габиди әймеш сүзен хыйал кыйлгыл,
Хәлен белгән сүзен аңлаб байрур булур.
“Ул төн мигъраҗга китди, Җәбраилны башчы итди..”
Хикмәте Хаким...
Хикмәте Хаким...
Хакъка йакын хәбибе,
Мөхаммәде Мостафа,
Йазыкларның табибе,
Мөхаммәде Мостафа.
Нәби, мәрсәл, сәрвәре,
Вәлилернең миһере,
Мөэминләрнең рәһбәре,
Мөхаммәде Мостафа.
Газизларның йулдашы,
Йәтимнернең кулдашы,
Мөэминләренең сердәше,
Мөхаммәде Мостафа.
Хакъ Тәгалә рәхмәте,
Йакын булды корбәте.
Ислам динлек өммәте,
Мөхаммәде Мостафа.
Кем тотса аның сөннәтен,
Аңар кыйлур шәфкатен,
Теләр Хакъдин өммәтен,
Мөхаммәде Мостафа.
Кыйамат көн булгусы,
Гарәсатка тулгусы,
Өммәтләрен кулгусы,
Мөхаммәде Мостафа.
Иман, ислам йулчысы,
Дин, шәригатъ башчысы,
Хакъ Тәгалә илчесе,
Мөхаммәде Мостафа.
Оҗмах таҗыни булды,
Хөллә туныни киде,
Пырак атыни менде,
Мөхаммәде Мостафа.
Ул төн мигъраҗга китди,
Җәбраилны башчы итди,
Һәр теләген бирде Хакъ,
Мөхаммәде Мостафа.
Изем миһман әйләде,
Хакъ мигъраҗын туйлады,
Өммәтенә сөйләде,
Мөхаммәде Мостафа.
Унсигез мең галәм гайан
Раст бел, тотма гоман,
Җөмләсен курде тәмам,
Мөхаммәде Мостафа.
Мәүлә Колый, бу өммәтдин,
Кирү калма рәхмәтдин,
Өмид тоткыл шәфагъәтдин,
Мөхаммәде Мостафа.
СПРАВКА
Мавля Колый
Сочинение татарского богослова и поэта XVII – начала XVIII вв. Мавля Колыя «Мудрые изречения» было написано в 1669-1670 гг. (по другой датировке: 1678-1679 гг.). Впервые рукопись этого сочинения была обнаружена в 1925 году фольклористом Фазылом Туйкиным (1888-1938) в деревне Зай-Каратай (сов. Лениногорский район Татарстана). После этого были обнаружены еще 4 рукописных списка сочинения в Татарстане, Башкортостане, Челябинской области и Санкт-Петербурге (в коллекции Института восточных рукописей РАН). В 1971 году филологом Камилем Давлетшиным на основе анализа этих рукописей была защищена кандидатская диссертация «Творчество татарского поэта XVII века Мауля Колыя».
Мавля Колый (букв. Раб Божий) – это псевдоним, настоящее имя поэта Байрамгали Колыев, относился к служилым татарам. Точные даты жизни неизвестны. Родился в деревне Чита (совр. Пестречинский район Татарстана) в 1630-е годы, скончался в начале XVIII в. в деревне Старый Иштеряк (совр. Лениногорский район Татарстана). Известно, что переселился с группой служилых татар из Заказанья в район Билярского городища (совр. Алексеевский район Татарстана) Был суфием Ясавийского тариката. Кроме сочинения «Мудрые изречения», написанного в стихотворной форме, известен как автор двух поэм: «Береккәннәр сыйфаты» («О единомышленниках») и «Хәләл нәфкъә эстәгәнләр сыйфаты» («Об ищущих дозволенной пищи»).
(взято из издания «Хикметов» 2001 года издательства «Иман» в Казани)
Радио «Китап» - татарское литературное радио, запущено в январе 2021 году. Вещает на частоте 98,6 FM. С 6 утра до 10 вечера, кроме музыки, транслируются короткие литературные жанры, а с 10 вечера до 6 утра — романы и повести. Мобильное приложение радио «Китап» можно скачать в PlayMarket и App Store