«Татарча Коръән тәфсире»: перевод на татарский язык суры «Фатиха» и тридцатого джуза Корана
Самая большая сура Корана
«Аль-Бакара» («Корова») – вторая по счету сура в Священном Коране. Она включает в себя 286 аятов и является самой большой по величине сурой. начинается тремя буквами арабского алфавита - алиф, лям, мим, толкование и смысл которых известны только Аллаху.
Из хадисов следует, что сура «Аль-Бакара» будет защищать читающего ее в Судный день. Посланник Аллаха ﷺ сказал: «В День воскрешения приведут Коран и тех, кто в мире этом поступал в соответствии с ним, а впереди него будут идти суры «Корова» и «Семейство Имрана».
2. Сура аль-Бакара (Корова) - Мединская, 286 аятов.
С именем Аллаха Милостивого [ко всем на этом свете], Милующего [лишь верующих на том свете].
1. Алиф. Лям. Мим.
2. Та Книга [Этот досточтимый Куръан, о котором говорили еще Муса и Иса [мир им], был ниспослан от Всевышнего Аллаха, и поэтому] – нет сомнения в ней [в этой Книге] – указатель верного пути для богобоязненных [которые по-настоящему боятся ослушаться приказов Всевышнего и совершить что-то запретное].
3. Те [богобоязненные], которые верят в тайное [во все, что относится к основам веры и не ощущается органами чувств, не познается разумом, а узнается лишь от пророков], выстаивают [полноценно обязательный] намаз и расходуют [на пути Аллаха, выплачивая закят и фитр] из того, что Мы дали им в удел.
4. И те, кто верит в ниспосланное тебе и в ниспосланное до тебя [в Книги, ниспосланные прежним пророкам] и убеждены в [существовании] вечной жизни,
5. они – на верном пути от их Господа, и они – достигшие спасения.
6. Поистине, неверующим все равно, предостерегаешь ли ты их [от грядущей опасности] или не предостерегаешь, [что бы ты ни делал, в обоих случаях] – они не уверуют. [И это не стоит твоих переживаний]
7. Запечатал Аллах их сердца и их слух, а на глазах у них – [невидимая] завеса [препятствующая принятию истины]. И им [в обоих мирах] – великое наказание.
8. И среди людей [есть] такие, которые говорят: «Мы поверили в Аллаха и в Судный День». Но они не верующие [а лицемеры, скрывающие в душе неверие].
9. Они пытаются обмануть Аллаха и верующих. Но [в действительности они] не обманывают никого кроме себя [хотя] и не осознают [этого].
10. В их сердцах – болезнь [лицемерия и сомнения]. Аллах увеличил их болезнь [ниспосылая все новые и новые обязанности и положения веры, которые они отрицали, тем самым усиливая свое неверие]. Им – мучительное наказание за то, что они лгали [притворяясь верующими].
11. И когда им говорят: «Не творите нечестие на земле [проявляя неверие и пытаясь отвратить людей от веры]», они отвечают: «Мы только устанавливаем порядок».
12. Знайте же, что они и есть творящие нечестие, но сами не осознают [этого].
13. И когда им говорят: «Уверуйте [избавившись от лицемерия], как уверовали [искренне верующие] люди», – они говорят: «Разве мы будем верить так, как уверовали эти глупцы?» Знайте же, что они сами глупцы, но не осознают [этого].
14. Встречая верующих, они говорят: «Мы уверовали [подобно вам]». А когда уединяются со своими шайтанами [явно проявляющими неверие друзьями], они говорят: «Мы с вами, мы только насмехаемся [над верующими, говоря им, что верим]».
15. Аллах унизит их [за издевательство над верующими] и увеличит их заблуждение, в котором они плутают слепо.
16. Они [лицемеры] – те, кто купил заблуждение ценой верного пути. [Впоследствии] Их торговля не принесла им прибыли, и они не пошли верным путем.
17. Они похожи на тех, кто зажег огонь [чтобы согреться и избавиться от страха в темной ночи], а когда он осветил всё, что вокруг, Аллах забрал их свет, оставив их во мраке, так что они не видят [пути].
18. [Ведь лицемеры] Глухие, немые, слепые [не способные услышать истину, произнести ее вслух и увидеть ее] – они не вернутся [к покинутому ими верному пути].
19. Или они похожи на тех, кто при дождевой туче в небе, в которой мрак, гром и молния, затыкают пальцами уши [в страхе] от ударов грома, опасаясь смерти. Но Аллах [знанием] охватывает неверующих.
20. Молния вот-вот отнимет их зрение. Когда она освещает им [путь], они [немного] идут, а когда покроет их мрак, они [в замешательстве] останавливаются. Если бы Аллах пожелал, Он лишил бы их слуха и зрения. Поистине, Аллах способен на все!
21. О люди! Поклоняйтесь [только единственному] Господу вашему, Который создал вас и тех, кто был до вас, чтобы защитить себя [от совершения грехов и последующего наказания за них].
22. [Поклоняйтесь же Господу вашему] Который разостлал для вас землю ложем, а небо сделал строением [имеющим свод, подобно куполу] и низвел с неба воду, и ею взрастил [из земли] плоды в качестве пропитания для вас. Не придавайте Аллаху равных, зная [что Творец всех созданий не может иметь равных и подобных Себе и что Создатель бесконечно сложной и гармонично устроенной Вселенной может быть лишь единственным]!
23. Если вы сомневаетесь в том, что ниспослали Мы Нашему рабу [Мухаммаду], то [сочините и] принесите суру, подобную этой [ведь вы обладаете даром слова и красноречием], и призовите своих свидетелей [предводителей, помощников и тех, кому вы доверяете], кроме Аллаха, если вы говорите правду [что Посланник Аллаха якобы выдумал досточтимый Куръан]!
24. Если вы [несмотря на все ваши старания] этого не сделаете [не принесете подобную суру] – а [ведь] вы никогда этого не сделаете – то побойтесь Огня, топливом которого будут люди и камни, [побойтесь Ада, уже] приготовленного [Нами] для неверующих.
25. И обрадуй [о Мухаммад] верующих, совершавших праведные поступки [намаз, пост, хадж, закят и другие виды поклонения], тем, что для них [приготовлены райские] сады, в которых внизу [под дворцами и деревьями] текут реки. Каждый раз, как вкусят они от плодов их, то будут говорить: «Это то же, что нам давали раньше [в земной жизни или здесь в Раю]». А [на самом деле] дано им было [лишь] подобное [по цвету и форме, но совершенно иное по вкусу и удовольствию]. У них там будут пречистые [непорочные] супруги, и они останутся там навечно.
26. Поистине, Аллах не стесняется приводить в пример [ради утверждения истины] комара или что-то больше него. Верующие знают, что это – истина от их Господа. А неверующие спрашивают: «Что Аллах хотел сказать этим примером?» Через это Он многих вводит в заблуждение, а многих наставляет на истинный путь. Однако Он вводит в заблуждение через это только грешников,
27. которые нарушают договор с Аллахом [они обещали поверить в пророка Мухаммада] после его заключения, разрывают [все отношения и] то, что Аллах велел укреплять [веру во всех без исключения пророков, дружелюбие к верующим и поддержание родственных отношений] и сеют нечестие на земле [совершая грехи, создавая верующим препятствия в их религии]. Это – [именно] те, которые окажутся в [материальном и духовном] убытке.
28. Как вы можете не верить в Аллаха, тогда как вы были мертвы [будучи каплей неживого семени], а Он дал вам жизнь [уже в утробах ваших матерей]?! Потом [с истечением срока вашей жизни] Он умертвит вас, после [смерти вновь] оживит, а затем [в Судный День] вы будете возвращены к Нему.
29. Он – Тот, Кто создал для вас все, что на земле [так, чтобы вы могли пользоваться этим], а затем Он приступил к [созданию] неба и придал ему форму семи небес [наилучшим образом]. [Потому что] Он – Всезнающий.
30. И вот сказал твой Господь ангелам: «Я поставлю на земле [Адама, отца рода человеческого, как] наместника». Они сказали [не для того, чтобы возразить, а с целью познать мудрость этого решения Всевышнего]: «Неужели Ты установишь там того, кто будет сеять нечестие и проливать кровь, тогда как мы прославляем Тебя хвалой и чтим Твою святость [свидетельствуя, что Ты пречист от любых недостатков]?» Он [Всевышний Аллах] ответил: «Поистине, Я знаю то, чего вы не знаете».
31. Он [Всевышний Аллах, чтобы показать превосходство первого человека над ангелами] научил Адама всем именам [и названиям всех творений], а затем показал их [эти создания] ангелам и сказал: «Назовите мне их имена, если вы говорите правду [о том, что Адам недостоин быть наместником]».
32. Они [ангелы] ответили: «Пречист Ты [от любых недостатков]! Нет у нас знаний, кроме тех, которым Ты научил нас. Поистине, Ты – Знающий, Мудрый».
33. Он сказал: «О Адам! Сообщи им те имена [и названия вещей]». И когда он сообщил им их имена, Он [Всевышний Аллах] сказал: «Разве Я не говорил вам, что знаю тайное [все, что уже было и что произойдет] на небесах и на земле, и знаю все, что вы проявляете и что скрываете?»
34. И вот Мы сказали ангелам [вместе с которыми находился и иблис]: «Совершите земной поклон Адаму [в знак приветствия и признания его достоинства]. Они поклонились [все], кроме иблиса. Он отказался, возгордился и стал неверующим».
35. И Мы сказали: «О Адам! Живи в Раю вместе со своей супругой. Ешьте [все, что есть] там вволю, где пожелаете, но не приближайтесь к этому дереву [не ешьте его плоды], либо [в противном случае] вы навредите [сами себе, нарушив повеление Аллаха]».
36. Шайтан же побудил их оступиться [и они отведали плодов запретного растения] и [тем самым] вывел их двоих оттуда, где они находились [из райских садов]. И [тогда] Мы сказали: «[О Адам, Хавва и иблис!] Спуститесь [из Рая на землю], будучи врагами друг другу! Земля будет для вас [и ваших потомков] местом пребывания, и вы будете пользоваться ее благами до определенного срока».
37. Адам получил от своего Господа слова [раскаяния], после этого Он принял его покаяние. Поистине, Он – Принимающий покаяние, Милующий [верующих].
38. Мы сказали: «Спуститесь отсюда все. Если к вам придет наставление от Меня [Пророк или Книга], то те, кто последует за Моим наставлением, не испытают страха и не будут опечалены».
39. А те, кто не уверует и сочтет ложью Наши знамения, станут обитателями Ада, в котором останутся навечно.
40. О потомки Исраиля [пророка Якуба]! Вспомните [с благодарностью все] блага, которыми Я наделил вас. Будьте верны договору со Мной, и Я буду верен договору с вами. И страшитесь лишь Меня!
41. И уверуйте в то, что Я ниспослал в подтверждение того, что у вас [Таурат], и не становитесь первыми, кто не верует в это [в Куръан]. Не продавайте Мои аяты за ничтожную цену [не искажайте Писание ради земных благ] и остерегайтесь лишь Меня.
42. Не прикрывайте истину ложью [которую вы сами выдумали], и не скрывайте истину, в то время как вы знаете [ее].
43. [Полноценно] Совершайте [обязательный пятикратный] намаз, выплачивайте [из своего имущества обязательный] закят и совершайте поясные поклоны [перед Аллахом] вместе с совершающими поясные поклоны.
44. И вы призываете людей к добродетели [и благочестию], забыв о себе? Ведь вы же читаете Книгу! Неужели вы не образумитесь?
45. И обращайтесь за помощью [к Аллаху] посредством терпения и намаза. Поистине, он – тяжкое бремя, но только не для смиренных,
46. которые [верно] полагают, что встретятся [в вечном мире] со своим Господом и, поистине, они к Нему возвратятся.
47. О потомки Исраиля [Якуба, мир ему]! Вспомните о благах, которыми Я наделил вас, а также о том, что, поистине, Я возвысил вас над мирами.
48. Бойтесь [наказания того] дня, когда ни одна душа ничем не поможет другой душе, не будет принято от нее заступничество [за неверующего] и не будет взят ни за кого выкуп. И [заслужившим наказание] не будет оказано помощи.
49. И вот Мы спасли вас от людей Фараона. Они подвергали вас [ваших предков жестоким и] ужасным мучениям, вырезали ваших сыновей [чтобы помешать появлению на свет пророка Мусы] и оставляли в живых ваших женщин [чтобы использовать их в качестве прислуги]. Это [власть Фараона над вами] было для вас большим испытанием от вашего Господа.
50. И вот Мы раскрыли для вас море и спасли вас, а также потопили людей Фараона [вместе с самим Фараоном], а вы смотрели [на то, как огромная волна накрывает неверующих].
51. И вот Мы назначили Мусе сорок ночей [которые он должен был провести в поклонении, а затем получить священную книгу Таурат], а потом после этого [после его ухода на гору Синай] вы [расплавив золото] взяли себе [в качестве божества] тельца, [впав в многобожие и] навредив [этим себе].
52. Затем [даже] после этого Мы простили вас, чтобы вы были благодарны.
53. И вот Мы дали Мусе Книгу [Таурат] и Различение [чудеса, отделившие истину от лжи и ставшие доказательством пророчества Мусы], чтобы вы [глубоко поразмыслив] пошли верным путем.
54. И вот сказал Муса своему народу: «О народ мой! Поистине, вы навредили сами себе, взяв [в качестве божества] тельца. Покайтесь же перед вашим Создателем и [в качестве наказания за вероотступничество] предайте самих себя смерти [пусть невиновные убьют виновных]. Так будет лучше для вас перед вашим Создателем [так как в вечном мире наказание было бы более суровым]». И [после того, как вы выполнили это повеление] Он принял ваше покаяние. Поистине, Он – Принимающий покаяние, Милующий [верующих].
55. И вот вы сказали: «О Myca! Мы [никогда] не поверим тебе, пока явно не увидим Аллаха». И вас [всех] поразила молния, и вы смотрели [как некоторых из вас убило молнией на глазах у других].
56. Потом Мы воскресили вас после смерти, чтобы вы были благодарны.
57. [После долгого скитания в пустыне] Мы покрыли вас облаками и [после ваших жалоб на голод] ниспослали вам манну [небесную] и перепелов [сказав вам]: «Ешьте [лишь] из того благого, чем Мы наделили вас». [Несмотря на это, они нарушили запрет, но] Не Нас они притеснили – они навредили [этим] самим себе [преступив границы и заслужив за это наказание].
58. И вот Мы сказали [вам после того, как вы вышли из пустыни]: «Войдите в это [священное] селение [Кудс] и питайтесь вволю там, где пожелаете [и той пищей, которой пожелаете]. И войдите в ворота в земном поклоне [в знак благодарности Аллаху за ваше спасение из пустыни], и скажите [с мольбой]: «Прощение!» [слово «хитта» означает «Господь наш! Мы молим Тебя о прощении»] Мы простим вам ваши ошибки и приумножим [вознаграждение] делающим добро».
59. А злодеи заменили сказанное им слово [«хитта», обозначающее покаяние] другим [словом «хинта», то есть «пшеница»], и Мы ниспослали на злодеев наказание с неба [эпидемию чумы] за то, что они были нечестивцами.
60. И вот Муса попросил питья для своего народа [который испытывал сильную жажду], и Мы сказали: «Ударь о камень своим посохом». И из него забили двенадцать источников [по количеству родов иудеев], и все люди знали, откуда им [надлежит] пить. [В это время Мы обратились к ним со словами:] Ешьте [манну и перепелов] и пейте [воду, появившуюся чудесным образом] из того, что даровал вам Аллах, и не творите на земле беспорядка!
61. И вот вы сказали: «О Муса! Мы не сможем вытерпеть одинаковую пищу [питаясь только манной и перепелами]. И обратись же за нас с мольбой к своему Господу, чтобы Он взрастил для нас из того, что растет на земле: овощи, огурцы, чеснок, чечевицу и лук». Он [ваш Господь через Мусу] сказал: «Неужели вы замените лучшее худшим? [В таком случае] Спуститесь в любой город, и, истинно, будет вам то, о чем вы просили». И [впоследствии] их постигли унижение и бедность, а также они навлекли на себя гнев Аллаха. Это за то, что они отвергали знамения [аяты и явленные им чудеса] Аллаха и несправедливо убивали пророков. Это за то, что они ослушались [Аллаха] и переступали границы дозволенного.
62. Поистине, верующие и иудеи [община Мусы до прихода Исы], и христиане [община Исы до прихода Ислама], и сабии, которые уверовали в Аллаха и в Судный день, и совершали праведные деяния, – им [предназначена] награда у их Господа. Они не познают страха и не будут опечалены.
63. И вот Мы взяли с вас обещание [что вы примете все предписания Таурата] и подняли над вами [гору] Синай [и Мы сказали]: «Держитесь крепко того, что Мы дали вам, и помните все, что там есть, чтобы вы убереглись [наказания]».
64. Затем после этого вы отказались [от выполнения обещания], и если бы не щедрость Аллаха к вам и не Его милость, то [Он не простил бы вас, и] вы непременно оказались бы в убытке.
65. Без сомнения, вы знали тех из вас, кто нарушил [запрет на ловлю рыбы в] субботу. И Мы сказали им: «Станьте обезьянами презренными!»
66. И Мы сделали это наглядным наказанием для них самих и для следующих поколений, а также [эта кара послужит] назиданием для богобоязненных.
67. И вот сказал Муса своему народу: «Поистине, Аллах приказывает вам зарезать корову». Они спросили: «Ты смеешься над нами?» Он [Муса] ответил: «Упаси меня Аллах оказаться одним из невежд [смеющихся над повелениями Аллаха]».
68. Они сказали: «Обратись с мольбой за нас к своему Господу, [и] пусть разъяснит нам, какая она». Он [Муса] сказал: «Он [мой Господь] говорит, что она не старая и не молодая, средняя между ними. Сделайте же то, что вам велено!»
69. [Тогда] Они сказали: «Обратись с мольбой за нас к своему Господу, [и] пусть разъяснит нам, какого она [должна быть] цвета». Он сказал: «Он [мой Господь] говорит, что эта корова [должна быть] ярко-желтого цвета, который радует глаз».
70. Они сказали: «Обратись с мольбой за нас к своему Господу, [и] пусть Он разъяснит нам [поточнее], какова же она, ведь все коровы [среднего возраста и желтого цвета] кажутся нам похожими одна на другую. И если Аллах пожелает, то, поистине, мы найдем [ту самую корову, и это будет] верное решение».
71. Он сказал: «Поистине, Он [мой Господь] говорит, что эта корова не укрощённая [не находится под ярмом и не используется на тяжелых работах], которая бы пахала землю и не [та, которая] орошает пашню. [Она] Лишена недостатков и не имеет отметин». Они сказали: «Теперь ты принес истину [и мы поняли! Ты все объяснил!]». И они [после долгих поисков купили ее, заплатив за нее столько золота, сколько влезло в ее шкуру, и] зарезали ее, но были очень близки к тому, чтобы не сделать [этого].
72. [О иудеи!] И вот вы убили человека и стали обвинять друг друга [в его убийстве]. Но Аллах выявляет то, что вы скрываете [в том числе личность убийцы].
73. Мы сказали: Ударьте по нему [убитому] ее частью. [И затем убитый воскрес] Так Аллах воскрешает мертвых и показывает вам Свои знамения, чтобы вы осознали [Могущество Аллаха].
74. После этого [несмотря на увиденные вами ошеломляющие чудеса, такие как воскрешение мертвого] ваши сердца ожесточились и стали подобны камням, или еще тверже. И, поистине, среди камней есть такие, из которых бьют источники. Среди них есть такие, которые раскалываются, и из них выходит вода. Среди них есть такие, которые падают [с высоты] от страха перед Аллахом. От Аллаха не скрыто ничего из того, что вы делаете.
75. И вы [верующие] надеетесь, что они [иудеи] поверят вам, тогда как среди них была группа, которая слышала Речь Аллаха, а затем намеренно исказила ее после того, как поняла ее смысл?!
76. И когда они встречали верующих, то говорили: «Мы уверовали». А когда оставались наедине друг с другом, то говорили: «Неужели вы расскажете им о том, что открыл вам Аллах [из качеств Пророка Мухаммада, да благословит его Аллах и да приветствует], ведь они приведут это как довод против вас перед вашим Господом [в Судный день]? Неужели вы не понимаете [этого]?»
77. Неужели они [лицемеры из числа иудеев, а также те, кто искажает Таурат] не знают, что Аллах осведомлен обо всем, что они скрывают [в душе] и делают явно [открыто перед верующими]?
78. Среди них есть неграмотные люди, не знающие Писания, [которые верят только] мечтам [и недостоверным рассказам], и они только предполагают [не имея твердых знаний].
79. Горе тем, кто пишет Книгу своими руками [искажая ее], а затем говорят: «Это – от Аллаха», – чтобы получить за это ничтожную цену. Горе им за то, что написали их руки! Горе им за то, что они выручают [с этого]!
80. Они говорят: «Огонь [Ада никогда] не коснется нас, разве лишь на считанные дни». [О Мухаммад] Скажи: «Разве вы взяли обещание с Аллаха [о том, что не будете наказаны]? А ведь Аллах никогда не нарушает Своего обещания! Или же вы наговариваете на Аллаха то, чего не знаете?»
81. Но нет! [Огонь непременно опалит вас, ведь те] Кто совершал зло и погряз в своих грехах [не раскаявшись до самой смерти и представ перед Аллахом неверующим] – это обитатели Огня [Ада]. Они останутся там навечно [и не спасутся никогда].
82. А верующие, совершавшие праведные поступки, они - обитатели Рая. Они останутся там навечно.
83. Вот Мы взяли с потомков Исраиля обещание: не поклоняйтесь никому, кроме Аллаха, хорошо относитесь к родителям, родственникам, сиротам и беднякам, говорите людям хорошее [выбирая для выражения своих мыслей хорошие и мягкие слова], [полноценно] совершайте намаз и выплачивайте закят. [О иудеи! Прежде вы дали слово, что будете исполнять эти повеления] Затем вы отвернулись [нарушив обещание], за исключением немногих из вас, и отказались [его выполнять].
84. И вот мы взяли с вас [иудеи] обещание: не проливайте кровь друг друга и не изгоняйте друг друга из ваших жилищ. Потом вы признали это [пообещали соблюдать обещание] и засвидетельствовали.
85. Но затем вы начали убивать друг друга и изгнали часть из вас из их жилищ, оказывая друг другу поддержку в грехе и вражде. Но если они приходят к вам как пленники, то вы выкупаете их [как вам было велено в Таурате]. А ведь вам было запрещено изгонять их. Неужели вы верите в одну часть Книги [Таурата] и отвергаете другую? И тому, кто так поступает, воздаянием будет позор в земной жизни, а в День Воскрешения они будут подвергнуты еще более суровому наказанию [в Аду]. От Аллаха не скрыто ничего из того, что вы делаете.
86. Они – те, кто купил земную жизнь за вечную [продав вечную жизнь за ничтожную цену]. [Поэтому] Их наказание не будет смягчено, и им не будет оказана помощь.
87. Поистине, Мы даровали Мусе Книгу и направили вслед за ним ряд посланников. Мы даровали Исе, сыну Марьям, ясные знамения [чудеса, например, способность оживлять мертвых, исцелять слепых и прокаженных] и подкрепили его Святым Духом [ангелом Джибрилем]. Неужели каждый раз, когда к вам [иудеи] приходил посланник с тем, что вам не нравилось, вы проявляли высокомерие, называли лжецами одних, а других убивали?
88. Они сказали [Пророку, да благословит его Аллах и да приветствует]: «Сердца наши покрыты оболочкой [поэтому мы не понимаем твоих слов]». Но [на самом деле] это Аллах проклял их за их неверие. [Но то, что они говорят, – неправда, ведь они не родились с запечатанными сердцами] Лишь малое число из них [иудеев] уверовало.
89. Когда к ним [иудеям] пришла от Аллаха Книга [Куръан], подтверждающая правдивость того, что было у них [Таурат] – а прежде они просили о победе над неверующими – а когда к ним пришел тот, о ком они знали [пророк Мухаммад, да благословит его Аллах и да приветствует], они отказались уверовать в него [из-за боязни утратить лидерство и из-за зависти]. Проклятие Аллаха неверующим!
90. Плохо то, за что они продали свои души, не уверовав в ниспосланное Аллахом и завидуя тому, что Аллах ниспосылает свою милость [откровение] тому из своих рабов, кому пожелает. Они [тем, что отвергли Ису, а затем и Мухаммада] навлекли на себя гнев [Аллаха], один поверх другого. Неверующим – унизительное наказание!
91. И когда им [иудеям] говорят: «Уверуйте во все, что ниспослал Аллах», – они отвечают: «Мы верим в то, что было ниспослано нам [в Таурате]». [Но в то же время] Они не верят в то, что пришло после [в другие божественные Писания и, в особенности, Куръан], хотя он – истина, подтверждающая правдивость того, что у них [Таурат]. Спроси [их, Мухаммад]: «Почему вы убивали пророков Аллаха раньше, если вы верующие?»
92. Поистине, Муса пришел к вам [иудеи] с ясными знамениями [девятью чудесами, которые доказывали, что он – посланник Аллаха], но потом, после него [когда он ушел на гору Синай] вы взяли себе тельца [в качестве божества], совершив несправедливость.
93. И вот Мы взяли с вас обещание [придерживаться Единобожия и следовать Таурату] и подняли над вами [гору] Синай [говоря вам]: «Держитесь крепко того, что Мы даровали вам, и слушайте [слова вашего Господа]». Они же сказали: «Слушаем и ослушаемся». Их сердца впитали любовь к тельцу из-за их неверия. Скажи [им, Мухаммад]: «То, что приказывает вам ваша вера, скверно, если вы вообще верующие».
94. Скажи [иудеям, о Пророк]: «Если вечная обитель Аллаха [Рай] – только для вас, а не для [других] людей, то пожелайте себе смерти, если вы правдивы».
Но они никогда не пожелают себе этого из-за того, что сделали своими руками. И Аллах знает, кто несправедлив!
Продолжение тафсира будет в следующих публикациях. Всего в суре «Аль-Бакара» 286 аятов.
2. Әл-Бәкара (Сыер) сүрәсе - Мәдинә чоры, 286 аять
Рәхимле һәм шәфкатьле Аллаһ исеме белән!
1. Әлиф ләәәәм миииим.
2. Ул – [пәйгамбәрләр (галәйһимүссәлам) хәбәр иткән] үзендә бер шик тә булмаган, мөттәкыйләр [Аллаһы рәхмәтен югалтудан куркучы тәкъвалар] өчен юл күрсәтә торган Китап.
3. Алар [бары пәйгамбәрләрнең генә хәбәр итүе аркылы беленә һәм тойгылар аркылы хис ителә алмый торган] гаибкә иман китерәләр, [фарыз] намазларны [вакытында] укыйлар һәм Без ризык итеп биргән [акча һәм азык-төлектәй] нәрсәләрдән [зәкят, фитр кебек малда булган хакларны үтәр өчен] сарыф итәләр, [Аллаһ юлында өлеш чыгаралар].
4. Алар сиңа иңдерелгәнгә, синнән алда [килгән пәйгамбәрләргә] иңдерелгәнгә дә иман китерәләр. Ахирәткә дә [какшамас бер иман белән] алар шиксез инаналар.
5. Алар Раббыларыннан [булган] туры юлда, һәм алар – [дөньяда – иман белән, Ахирәттә Аллаһы Тәгаләнең рәхмәте белән] уңышка ирешүчеләр.
6. Һичшиксез, көфер иткәннәрне [башларына киләчәк дәһшәтне аңлатып] кисәтсәң дә, кисәтмәсәң дә, [берни дә үзгәрмәс, чөнки һәр ике очракта да] аларга барыбер; [нәрсә генә эшләсәң дә] иман китермәсләр.
7. [Чөнки] Аллаһ аларның йөрәкләренә һәм колакларына мөһер сукты, күзләрендә исә – пәрдә. [Моның өчен] Аларга [ике җиһанда да ниндилеген Аллаһы Тәгаләдән башка беркем дә белә алмаган] бик зур газап булачак.
8. Кешеләр арасында: «Аллаһка һәм Ахирәт Көненә иман китердек», – дип әйтүчеләр бар, әмма алар иман китерүчеләрдән түгел.
9. Алар [иман китерүләрен әйтеп, кяфер булуларын яшереп] Аллаһны һәм иман китерүчеләрне алдамакчылар, ләкин алар үз-үзләреннән башка беркемне алдый алмаслар, шуны сизмиләр.
10. Аларның күңелләрендә [шикләнүгә һәм монафикълыкка бәйле бер] чир бар. Аллаһ [бер-бер артлы аятьләр иңдереп] аларның чирләрен көчәйтте. [Ышанмаган хәлдә иман китердек дип] Ялган сөйләүләре сәбәпле, алар өчен тилмерткеч бер газап.
11. Аларга: «[Үзегез кяфер булып, кешеләрне иманнан кайтарырга тырышуыгыз белән] Җирдә [дошманлыкка һәм кан коюга илтәчк] бозыклык чыгармагыз!» – дип әйткәч, алар: «Без бит игелек кенә кылабыз», – диләр.
12. Белегез ки, нәкъ менә алар – бозыклык кылучылар, ләкин [шул фетнә чыгаруларын] үзләре [дә] сизмиләр.
13. Аларга: «Сез дә шул [ихласлы мөэмин] кешеләр кебек [монафикълыктан арынып] иман китерегез», – дип әйтелгәч, алар: «Без [ул] ахмаклар кебек иман китерикме әллә?» – диләр. Белегез ки, чын ахмаклар – [Расүлуллаһ (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) белән яшәп, аның сәхабәләре булмыйча калган] алар үзләре, әмма алар [үзләренең мондый икәнлекләрен] белмиләр.
14. Иман китерүчеләрне очраткан вакытта: «Без [дә сезнең кебек] иман китердек», – диләр. [Көферлекләрен ачыктан-ачык әйтеп торган дуслары] Шайтаннар белән аулакта калганда исә: «[Борчылмагыз] Һичшиксез, без сезнең белән [сезнең яклы]. Без фәкать аларны мыскыл итәбез», – дип әйтәләр.
15. [Чынлыкта] Аллаһ аларны көлкегә калдырыр [шулай итеп, мөэминнәр белән уен уйнаганнары өчен, җәзасын бирер] һәм адашып йөргән азгынлыкларында [калдырып] аларга вакыт бирер. [Озын гомер һәрвакытта да Аллаһның колына карата яхшы мөнәсәбәттә булу күрсәткече түгел].
16. Алар – [туры юлны ташлап, ялгыш юлны сайлаган монафикълар] һидаять урынына адашу юлын сатып алучылар, ләкин аларның бу сәүдәләре файда китермәде, һәм алар [үзләре дә] туры юлда булмадылар.
17. Аларның [ул монафикъларның] хәле – [караңгы төндә куркуны басар өчен] ут кабызган, [ул ут] тирә-ягын яктырткач, Аллаһ шунда ук аларның яктылыгын алган һәм алар [берни дә] күрә алмаган дөм караңгылыкта калган кешеләрнең хәле кебек.
18. [Ул монафикълар хакыйкатькә карата] Саңгырау, телсез, сукырлар. [Моннан соң үзләре тайпылган туры юлга кире] Кайта алмаячаклар.
19. Яки [аларның хәле] караңгылык, күк күкрәү һәм яшен китереп [күктәге болыттан] яуган көчле яңгыр [астында калучыларның хәле] кебек. Ул [монафикълар күк күкрәү гөрелтесеннән] яшен сугып үлүдән куркып, колакларына бармакларын тыгалар. Аллаһ исә – ул кяферләрне [Гыйлеме һәм Кодрәте белән] Чолгап алучы.
20. [Бу вакытта] Яшен [яктысы], әйтерсең, аларның күзләренең менә-менә нурларын ала, [яшен] яшьнәп яктырткан арада алар йөриләр, [яшен яктысы югалып] караңгы төшкәч, [бернәрсә күренмәгәнлектән] туктап калалар. Әгәр Аллаһ теләсә, аларның ишетү һәм күрү куәтләрен [бөтенләй] алыр иде. Һичшиксез, Аллаһ һәрнәрсәгә Кодрәтле.
21. И, кешеләр! Сезне дә, сездән әүвәлгеләрне дә Яралтучы Раббыгызга гыйбадәт кылыгыз, бәлки, [Аллаһның газабыннан үзегезне коткарып] саклана алырсыз.
22. Ул [Раббыгыз] җирне – сезнең [җайлап урнаша алуыгыз] өчен түшәк, күкне [биек түбә һәм гөмбәз кебек] бина итте, күктән су иңдерде һәм, аның белән сезгә ризык булсын өчен, [туфрактан] төрле җимешләр чыгарды. Сез, белгән хәлдә, Аллаһка һичнәрсәне тиң итеп куймагыз.
23. Әгәр дә колыбызга иңдергән нәрсәдән [Бездән җибәрелүеннән] шикләнсәгез, сез дә аңа охшаш берәр сүрә [уйлап табып] китерегез һәм [үзегезгә бу эштә булышсыннар өчен] Аллаһтан башка шаһитларыгызны, [ярдәмчеләрегезне] чакырыгыз, әгәр [Расүлемнең Коръәни Кәримне үзе уйлап чыгарган дигән фикерегезгә] тугры кешеләр булсагыз!
24. Әгәр инде [тырышлыкларыгызга карамастан, бу эшне] башкара алмасагыз – ә сез [моны] беркайчан да башкара алмаячаксыз, – кяферләргә әзерләнгән, ягулыгы кешеләр һәм ташлар булган Уттан куркыгыз.
25. Иман китерүчеләрне һәм [намаз, ураза, хаҗ, зәкят кебек Китап белән сөннәткә муафыйк] изге гамәлләр кылучыларны, аларга [сарайлары һәм агачлары] асларыннан елгалар аккан җәннәтләр белән сөендер. [Җәннәт бакчаларыннан] Нинди дә булса җимешләр бирелгән саен, алар: «Бу нәрсә безгә элек тә [дөньяда] бирелгән иде бит инде!» – диярләр. Ул [ризыклар] аларга [төсе һәм шәкеле белән генә] бер-берсенә охшаган [ләкин тәме, ләззәте белән бик нык аерыла торган] итеп бирелгән иде. Аларга анда – [хәез һәм нифас кебек матди нәҗесләрдән, бигрәк тә көнләшү, бозыклык кебек рухи кимчелекләрдән] пакь хатыннар [алар дөнья хатыннарыннан һәм хуриләрдән булыр]. Һәм алар анда мәңге калачак.
26. Һичшиксез, Аллаһ бер черкине дә, [кечелек һәм зурлыкта] аннан өстенрәк булган [башка] нәрсәне дә мисал итеп китерүдән [һәм, хакыйкатьне ачып күрсәтер өчен, үрнәк бирүдән] тартынмый. Иман китерүчеләр аның, чыннан да, Раббыларыннан [килгән, инкяр ителә алмаслык] хаклык икәнен беләләр. Әмма кяферләр: «[Черкине үрнәк итеп китерүдә нинди мәгънә була алсын] Бу мисал белән Аллаһ нәрсә димәкче була?» – диярләр. [Аллаһы Тәгалә] Моның [кебек үрнәкләрне китерү] белән [инкяр итүче] бик күпләрне юлдан яздыра, [Аның сүзләрен кабул иткән] бик күпләрне һидаять юлына күндерә. Әмма моның белән Ул фасикъларны гына юлдан яздыра [алар болай да инде моңа кадәр үк үз теләкләре белән аңлы рәвештә Аллаһы Тәгаләнең итагатеннән чыкканнар иде].
27. Мондыйлар Аллаһка [иманга килү белән бәйле] биргән вәгъдәләрен үз өсләренә алганнан соң бозалар. [Пәйгамбәрләргә иман китерү, Аллаһның Үзе белән мөнәсәбәтләрне җайлау, мөэминнәр белән дуслык һәм туганлык мөнәсәбәтендә булу кебек] Аллаһ берләштерергә әмер иткән нәрсәләрне өзәләр һәм [гөнаһлар кылып, кешеләрнең иманнарын какшатып] җирдә [бозыклык һәм] фетнә чыгаралар. Болар – зарар күрүчеләр.
28. Ничек сез Аллаһны инкяр итә аласыз? Сез [аталарыгызның орлыкларында мәни хәлендә] үле идегез, [аналарыгызның аналыкларында] Ул сезне терелтте, шуннан [әҗәлләрегез җиткәч] Ул сезнең гомерегезне алачак, шуннан [үлемнән] соң Ул сезне кабат терелтәчәк, шуннан сез [Ахирәттә] Аңа кайтарылачаксыз.
29. Ул [Аллаһ] Җирдә булганнарның бөтенесен сезнең [мәнфәгатегез] өчен яралтты, шуннан [Үзенең Кодрәте белән] күкне [яралтуга күчте]. Һәм аны [бернинди кимчелексез] җиде [кат] күк рәвешенә китерде. Ул – [һәрнәрсәне] Белүче.
30. Менә Раббың фәрештәләргә: «Һичшиксез, Мин җирдә хәлифә [итеп Адәмне [галәйһиссәлам] яралтачакмын!» – дип әйткәч, алар [каршы төшү максаты белән түгел, ә хикмәтен белер өчен]: «Әллә җирдә бозыклык кылучыны һәм кан коючыны яралтачаксыңмы? Без бит һәрвакыт Сиңа мактау белән тәсбих әйтәбез, [Затыңның бөтен кимчелекләрдән пакь булуын танып] олылыйбыз», – диделәр. Ул: «Һичшиксез, Мин сез белмәгәннәрне беләм!» – диде.
31. Ул [фәрештәләргә Адәмнең [галәйһиссәлам] өстенлеген күрсәтер өчен, мәхлукатлар ия] исемнәрнең [һәм ни сәбәпле яралтылганнарын] барчасын аңа [атабыз Адәмгә [галәйһиссәлам] өйрәтте, шуннан аларны фәрештәләргә күрсәтеп: «Әгәр сез хаклы булсагыз, менә бу нәрсәләрнең исемнәрен Миңа әйтегез!» – диде.
32. [Фәрештәләр:] «Син [һәр кимчелектән] пакь! Бездә һич белем юк, мәгәр Син безгә өйрәткәнне генә беләбез. Һичшиксез, Син – [һәрнәрсәне] Белүче, Хикмәт иясе», – диделәр.
33. Ул: «И, Адәм, аларга [күрсәтелгән нәрсәләрнең] исемнәрен әйтеп бир! – диде. Ул аларга исемнәрен әйтеп биргәч, [Аллаһы Тәгалә] әйтте: «Мин сезгә: «Күкләрдәге вә җирдәге гаиб нәрсәләрне беләмен һәм сезнең ачык эшләгән вә яшерен эшләгән эшләрегезне дә беләмен», – дип әйтмәдеммени?»
34. Без фәрештәләргә [һәм җеннәргә]: «[Шәрәфен икърар итүегезне күрсәтү һәм аны сәламләү өчен] Адәмгә [кыйбла буларак юнәлеп] сәҗдә кылыгыз!» – дип әйткәч, алар [һәммәсе] сәҗдә кылдылар, бары Иблис [киреләнде, сәҗдәдән] баш тартты, тәкәбберләнде һәм кяферләрдән булды.
35. [Шулай итеп] Без: «И, Адәм, син һәм хатының җәннәттә урнашыгыз, икегез дә анда [булган җимешләрдән] теләгән кадәр һәм теләгән урында [бернидән тартынмыйча] ашагыз, тик шушы агачка гына якын килмәгез [аның җимешләрен авыз итмәгез], юкса икегез дә [үз-үзләрегезгә зарар китергән] залимнәрдән булырсыз», – дидек.
36. Шайтан исә икесен дә [агачның җимешен ашарга котыртып, юлдан] тайпылдырды һәм аларны булган урыннарыннан [җәннәт бакчаларыннан] чыгарды. [Шулвакыт] Без: «[И, Адәм белән Хава һәм Иблис, нәселләрегез җирдә бер-берләренә дошман булып яшәячәк, шуңа күрә] Берләрегез икенчеләрегезгә дошман буларак [җәннәттән] төшегез. [Әҗәлләрегез җиткәнче] Билгеле вакытка кадәр җир – сезгә яшәү һәм файдалану урыны», – дидек.
37. Адәм Раббысыннан [берникадәр] сүз өйрәнеп, кабул итеп алды [һәм шул сүзләр белән Раббысына ялвара башлады], Ул аның тәүбәсен кабул итте. Һичшиксез, Ул – Тәүбәләрне кабул итүче, Рәхимле.
38. Без әйттек: «Барыгыз бергә моннан төшегез! Әгәр Миннән сезгә һидаять килсә, кемнәр Минем һидаятемә иярә, шуларга бернинди курку да булмас, алар хәсрәт тә чикмәс.
39. Инкяр итеп, аятьләребезне ялганга санаучылар исә [җәһәннәмдә] ут әһелләре булырлар. Алар анда мәңге калырлар».
40. И, Исраил [исемле Ягъкуб пәйгамбәрнең] уллары! Минем сезгә биргән нигъмәтләремне исегезгә төшерегез [һәм шул нигъмәтләрне иман вә шөкер белән кабул итегез]! Мин сездән алган [һәрбер әмеремне үтәү турындагы] антны үтәгез, Мин дә сезнең белән антымны үтәрмен. Һәм [антны бозуыгыз сәбәпле, киләчәк газап мәсьәләсендә] Миннән генә куркыгыз.
41. Үзегездә булганны [Тәүратны] раслаган хәлдә, Мин сезгә иңдергәнгә [Коръәнгә] иман китерегез. Аны беренче инкяр итүчеләр булмагыз. [Дөнья малына өстенлек биреп] Аятьләремне [күчергәләп яки бөтенләй үзгәртеп] юк бәягә сатмагыз һәм Миннән генә куркыгыз.
42. Үзегез белгән хәлдә хакыйкатьне яшереп, хакны [үзегез уйлап тапкан] ялган белән бутамагыз.
43. [И, яһүдиләр! Ислам динен кабул итегез һәм фарыз булган биш вакыт] Намазны [бөтен рөкеннәре белән җиренә җиткереп] башкарыгыз, [малларыгыздан] зәкят бирегез һәм рөкүгъ кылучылар [мөселманнар] белән рөкүгъ кылыгыз.
44. [И, яһүди галимнәре!] Әллә сез кешеләргә игелек әмер ителә торып та, үз-үзләрегезне онытасызмы? Сез бит [Мөхәммәднең (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) сыйфатларын белдергән Тәүрат исемле] китап укыйсыз! Һаман акылга утырмыйсызмы?
45. Сабырлык һәм намаз белән ярдәм сорагыз [Ул теләкләрегезне үтәр]. Һичшиксез, ул [сабырлык һәм намаз белән ярдәм сорау] – бик олуг эш, [Аллаһы Тәгаләгә карата] түбәнчелекле булмаган кешеләрдән кала.
46. Ул [түбәнчелек иясе булган] кешеләр [Ахирәттә] Раббыларын очратуга һәм Аңа кайтачакларына шиксез ышаналар.
47. И, Исраил [исемле Ягъкуб пәйгамбәрнең] уллары! Мин сезгә биргән [шулхәтле] нигъмәтләрне һәм сезне бөтен галәмнәрдән [бөтен дөнья кешеләреннән] өстен кылганымны хәтерләгез [һәм Ислам динен кабул итегез дә бу шәрәфне югалтмагыз].
48. Беркем беркемгә [газаптан котылу өчен, Аллаһ рөхсәтеннән башка] берни дә түли алмаган, беркемнең беркемгә шәфәгате [Аллаһ рөхсәтеннән башка] кабул булмаган, һичкемнән бернинди фидия алынмаган һәм [газапка хөкем ителгән] кешеләргә [бернинди] ярдәм дә булмаган көннән куркыгыз!
49. [Исегезгә төшерегез!] Без сезне, ир балаларыгызны чалып, хатыннарыгызны гына [хезмәтче итәр өчен] исән калдырып, иң каты газапка дучар иткән фиргавен токымыннан коткарган идек. Монда [Аллаһның, Мусаны [галәйһиссәлам] җибәреп, сезне коткаруында] сезнең өчен Раббыгыздан бик бөек бер сынау бар иде.
50. Ул вакытта [үтеп китә алуыгыз өчен], диңгезне [икегә] аерып, сезне коткардык, сез карап торганда, фиргавен токымын суга батырдык.
51. Менә Без Мусага [галәйһиссәлам] кырык төн [гыйбадәттә үткәргәннән соң, Тәүратны вәхи кылачагыбызны] вәгъдә иттек; шуннан аның [Тур тавына китүе] артыннан ук сез, [үз-үзләрегезгә карата] залимнәр булган хәлдә, [Самири алтыннарын эретеп ясаган] бозауны [илаһ итеп] алдыгыз.
52. Шуннан соң, бәлки, [игелегебезгә] шөкер итәрсез дип, Без сезне гафу иттек.
53. [Янә исегезгә төшерегез!] Бәлки, сез [яхшылап уйлаганнан соң] һидаятьне табарсыз дип, Без Мусага [галәйһиссәлам] Тәүрат дигән] Китап һәм Фурканны бирдек.
54. Ул вакытта Муса [галәйһиссәлам] кавеменә: «И, кавемем! Һичшиксез, сез, ул бозауны [илаһ итеп] алып, үз-үзләрегезгә золым иттегез. Яралтучыгызга тәүбә итегез дә [диннән кайтуның җәзасы итеп] үз-үзләрегезне үтерегез. Бу – Яралтучыгыз хозурында [үҗәтләнеп, ширектә калуыгызга караганда] сезнең өчен иң хәерлесе», – дигән иде, һәм [бу әмерне үтәгәнегез өчен] Ул сезнең тәүбәгезне кабул иткән иде, чөнки, хактыр ки: Ул – тәүбәләрне Кабул итүче, Рәхимле.
55. Сез [бозауга табыну гөнаһыннан тәүбә итәр өчен, Муса белән [галәйһиссәлам] Тур тавына менгәч]: «И, Муса, Аллаһны ачыктан-ачык күрмичә, без сиңа ышанмабыз», – дигән идегез. Сезне шунда ук, үзегез карап торган хәлдә, [күктән иңгән] яшен [уты] тоткан иде.
56. Шуннан соң [калган ризыгыгызны тәмамлавыгыз өчен] үлемегез артыннан сезне терелттек, бәлки, сез [бер үлем җәзасын кичектереп, кабат терелү нигъмәтенә] шөкер итәрсез?!
57. [Кырык ел буена әйләнеп йөргән Тәйһ чүлендә] Өстегезне [һәрвакыт күләгәсе төшеп торган] болыт белән капладык һәм [ачлыктан зарлануыгыз нәтиҗәсендә] сезгә күк хәлвәсе һәм [итләрен ашар өчен] бүдәнәләр иңдердек. «Без биргән тәмле ризыклардан ашагыз, [ләкин артыгын җыймагыз]!» [дигән идек]. Әмма алар [бу тыюны санга сукмыйча, нигъмәттән йөз чөерүләре белән] Безгә золым итмәделәр, үзләренә золым иттеләр.
58. Без [сез Тәйһ чүленнән чыккач, сезгә]: «Бу [Әрихә яки Кодс исемле мөкатдәс] шәһәргә керегез һәм андагы [ризыклардан] җаныгыз теләгән җирдә мул итеп ашагыз. Капкадан [сезне Тәйһтән коткарган Аллаһка шөкер итү өчен түбәнчелек белән җиргә капланып] сәҗдә кылып керегез һәм: «[Я, Рабби] Тәүбә!» – дип әйтегез. [Шулай эшләсәгез] Хаталарыгызны кичерербез һәм игелек кылучыларга [савапларын] арттырырбыз», – дигән идек.
59. Ләкин [әмеребезне үтәмичә, үз-үзләренә] золым итүчеләр [«тәүбә» мәгънәсендә килгән «хытта» сүзен мәсхәрә итеп, аның урынына «бодай» мәгънәсендәге «хынта» сүзен әйтеп] үзләренә әйтелгәнне башка сүз белән алыштырдылар; Без, [итагатебездән чыгып] бозыклыкта булганнары өчен, [буйсынмаган һәм] золым кылганнарга күктән [явып төшкән] җәфалы газап [булган ваба чирен] иңдердек.
60. Бервакыт [сахрада сусыз калгач] Муса [галәйһиссәлам] үзенең кавеме өчен су сораган иде, һәм Без аңа: «Таягың белән ташка ор!» – дидек. [Ул бу әмерне үтәүгә] Аннан [Исраил улларының кабиләләре саны кадәр] унике чишмә бәреп чыкты. Һәр кеше үзенә кайдан эчәргә кирәклеген белә иде. [Шулвакыт Без аларга]: «Аллаһның ризыгыннан ашагыз, [могҗиза буларак чыккан суны] эчегез, әмма җирдә бозыклык кылып йөрмәгез!» [дигән идек].
61. Бервакыт сез: «И, Муса! [Без күк хәлвәсе һәм бүдәнә кебек] Бер үк төрле азыкка чыдый алмыйбыз. Безнең өчен Раббыңа дога кыл да, Ул безгә җир үстерә торган нәрсәләрдән: яшелчәсеннән: кыярыннан, бодаеннан, сарымсагыннан, ясмыгыннан һәм суганыннан [өлеш] чыгарсын», – дигән идегез. [Муса [галәйһиссәлам] аркылы] Ул [сезгә]: «Әллә сез яхшырак нәрсәне түбәнрәк булган нәрсәгә алмаштырырга телисезме? [Алай булгач] Бер шәһәргә керегез, һичшиксез, сез сораган нәрсәләр [анда] булыр», – дигән иде. Шулай итеп, аларга түбәнлек, юксыллык [тамгасы] сугылды [һәм бу яман хәлләр гөмбәз кебек өсләренә капланды], алар [бу теләкләренең берсенә дә ирешә алмыйча] үзләрен Аллаһның ачуына дучар иттеләр. Бу [ачуга юлыгулары] аларга Аллаһның [үзләренә күрсәткән могҗизаларын һәм иңдергән] аятьләрен инкяр итүләре һәм нахакка пәйгамбәрләрне үтергәннәре өчен [килде]. Бу [инкяр һәм үтерүләр] исә карышулары һәм [харам гамәлләр кылып] чиктән чыкканнары өчен иде.
62. Һичшиксез, [үткәндәге пәйгамбәрләргә] иман китерүчеләр, [яңа шәригать килгәнче, Мусаның [галәйһиссәлам] үзгәртелмәгән һәм бозылмаган шәригатенә буйсынган] яһүдиләр, [Коръән иңгәнче, Гайсәнең [галәйһиссәлам] үзгәрүләргә дучар ителмәгән динен тоткан] насаралар, [Нух белән Ибраһим [галәйһимәссәлам] чорында аларның диннәрендә булган] сабииләр [шәригать әмерләренә буйсынып] Аллаһка һәм Соңгы көнгә иман китергән, изге гамәлләр кылган булсалар, алар өчен Раббылары хозурында әҗер-саваплар бар. [Кыямәт көнендә] Аларга бернинди курку да булмас, алар хәсрәт чикмәс.
63. Без Турны сезнең өстегезгә күтәрдек һәм көчле вәгъдәгезне алдык. «Без сезгә биргәнне [Тәүратны] нык тотыгыз һәм анда булганны истә тотыгыз, бәлки, тәкъвалык ияләре булырсыз» [дип әйткән идек].
64. Шуннан соң сез [биргән сүзегезне үтәүдән] йөз чөергән идегез. Әгәр сезгә Аллаһның Фазылы һәм Рәхмәте булмаса, әлбәттә, [сезгә тәүбә кылырга мөмкинлек бирмәс һәм газабыгызны кичектермәс иде, ул чакта] сез [дөньяда һәм Ахирәттә] зарар күрүчеләрдән булыр идегез.
65. Һичшиксез, арагыздагы шимбәдә [харам кылынуына карамастан, балык тотып, Без куйган] чикләрдән чыкканнарны сез яхшы белә идегез. Без аларга: «Җирәнгеч маймыллар [сурәтендәге кешеләр] булыгыз!» – дип әйткән идек.
66. Шул рәвешчә [маймылга әйләндерелгән ул җәмәгатьнең кыйссасын әүвәлге китапларда да язганыбыз өчен] Без моны алардан алда булган [элекке өммәтләр] буынына да, алардан соң [киләчәк] булганнарга да гыйбрәт, тәкъвалык ияләренә нәсыйхәт иттек.
67. Янә бервакыт Муса [галәйһиссәлам] кавеменә: «Һичшиксез, Аллаһ сезгә бер сыер чалырга боера», – диде дә, алар: «Син безне мыскыл итәсеңме әллә?» – дигәннәр иде. [Муса [галәйһиссәлам] исә:] «Мин [сезнең кебек гамьсез-ваемсыз] җаһилләрдән булудан Аллаһка сыенам», – диде.
68. Алар: «Безнең өчен Раббыңа дога кыл. Ул безгә аның [яше һәм сыйфатлары] нинди булганын аңлатсын», – дигәннәр иде. Ул: «Һичшиксез, Ул [Раббым]: «Ул сыер бик карт та, бик яшь тә булмасын, болар арасындагы [урта] яшьләрдә [булсын]», – диде. Сез [күп сорашып тормыйча] әмер ителгәнне үтәгез!» – дип әйтте.
69. Алар: «Безнең өчен Раббыңа дога кыл. Ул безгә аның төсе нинди булганын ачыкласын», – дигәннәр иде. Ул: «Һичшиксез, Ул [Раббым]: «Караучыларны шатландыра торган сап-сары төсле сыер», – дип әйтте», – диде.
70. Алар: «Безнең өчен Раббыңа дога кыл. Ул безгә аның нинди [тазамы, арыкмы] икәнлеген аңлатсын, чөнки [сары һәм урта яшьтәге] сыерлар бер-берсенә охшаш. Һичшиксез, без, әгәр Аллаһ теләсә, [эзләгән сыерны очрату мәсьәләсендә] туры юлны табарбыз», – дип әйттеләр.
71. Ул: «Һичшиксез, Ул [Раббым]: «Шиксез, ул – [авыр эшләрдә кулланылмаган һәм] җир сукалап, иген сугарып эшләгән түгел, [кимчелекләрдән пакь] сау-сәламәт һәм бернинди [башка] төс катнашмаган сыер», – дип әйтте», – диде. Алар: «Менә хәзер син [безгә ул сыер турында] хак [мәгълүмат] китердең инде», – диделәр һәм аны чалдылар. Әмма алар үтәмәүгә бик якын иделәр.
72. [И, Исраил уллары!] Заманында сез бер кешене үтергән идегез һәм аның [үтерүченең кем икәнлеге] хакында сүз көрәштерә идегез. Аллаһ сез яшермәкче булган нәрсәне [үтерүченең кемлеген уртага] чыгаручы булды.
73. Без [үтерүчене фаш итәр өчен]: «Аның берәр әгъзасы белән аңа [мәеткә] сугыгыз», – дигән идек. [И, терелүне инкяр иткән кеше!] Аллаһ әнә шулай [тиңсез бер кодрәт белән] үлеләрне терелтә һәм могҗизаларын сезгә күрсәтә, бәлки, сез аңларсыз.
74. Шуннан бу [үлекнең терелеп сөйләшүе кебек ап-ачык бер могҗиза вакыйгасы] булганнан соң, күңелләрегез таш кебек катты яки тагы да катырак булды. Һичшиксез, ташлар арасында да чишмәләр бәреп чыкканы бар; һичшиксез, алар [ташлар] арасында да ярылып, эченнән су чыкканнары бар һәм, һичшиксез, Аллаһтан курыкканнары сәбәпле, [югарыдан түбәнгә] төшкәннәре бар. Аллаһ исә сезнең кылганнарыгыздан гафил түгел.
75. [И, Мөхәммәд һәм мөэминнәр!] Сез һаман аларның [яһүдиләрнең] сезгә ышаначакларын өмет итәсезме? Алар арасында [Муса [галәйһиссәлам] белән бергә] Аллаһның сүзен ишеткән, соңыннан, аны аңлагач, белә торып, аны үзгәртүчеләр дә бар иде.
76. [Яһүдиләрнең монафикълары] Иман китергән кешеләрне очраткан чакта: «[Мөхәммәднең Тәүратта хәбәр ителгән зат булганына] Без [дә] иман китердек», – дип әйтәләр иде. Аулакта бер-берсен очратсалар исә: «Аллаһның сезгә [Мөхәммәднең сыйфатлары хакында] ачкан нәрсәсен [бүгенгәчә сер итеп саклап килгәндә, мөэминнәр] аны Раббыгыз хозурында сезгә [каршы] дәлил итеп китерсеннәр дип аларга сөйлисезме? Әллә бер дә аңламыйсызмы?» – дип әйтәләр иде.
77. Әллә алар Аллаһ [аларның] нәрсәне яшергәннәрен дә, күрсәткәннәрен дә белеп торганын белмиләрме?
78. Араларында [укый-яза белмәгән] өммиләр бар. Алар буш хыялдан тыш, [Тәүрат дигән] китапны белмиләр. Һәм алар [бернәрсәгә ныклап ышанмыйча] коры фаразлау белән генә эш итәләр.
79. Үз куллары белән [үзгәртеп] китап язган, шуннан соң аны юк бәягә сатып алыр өчен, «Бу – Аллаһтан» дип әйтүчеләргә ни үкенеч! Куллары белән язган нәрсәләре өчен аларга ни үкенеч һәм кәсеп иткән нәрсәләре өчен аларга ни үкенеч!
80. Алар [яһүдиләр]: «[Бозауга табынган көннәребез кадәр] Санаулы берничә көннән тыш, ут безгә кагылмаячак», – диделәр. [Расүлем!] Әйт: «Әллә [газап ителмәячәгегез хакында] Аллаһтан вәгъдә алдыгызмы? [Шулай булса] Аллаһ бит беркайчан вәгъдәсен бозмас. Әллә инде сез Аллаһ турында үзегез дә белмәгәнне сөйлисезме?»
81. Юк! Кем [ширек кебек] явызлыкны кәсеп итсә һәм аны гөнаһлары чолгап алса, алар Ут әһелләре булырлар. Алар анда мәңге калачак.
82. Иман китерүчеләр һәм [намаз, ураза, хаҗ, зәкят кебек] изге гамәл кылучылар – менә шулар җәннәт әһелләре булырлар. Һәм алар анда мәңге калачак.
83. Исраил улларыннан Аллаһтан башка беркемгә дә гыйбадәт кылмаска, ата-аналарга, туган-тумачага, ятимнәргә һәм мескеннәргә изгелек кылырга, кешеләргә хуш [сүз] сөйләргә, [өсләрендә фарыз булган] намаз укырга, зәкят бирергә вәгъдә алган идек. [И, яһүдиләр! Сез бу әмерләрне үтибез, дип сүз биргән идегез] Шуннан соң, арагыздагы бик азлардан [Ислам динен белгәч тә мөселман булганнардан] тыш, [хактан] йөз чөергән хәлдә, [һәммәгез дә вәгъдәгездән] ваз кичтегез.
84. Без сездән [бер-берегезне үтереп, хаксызга] кан коешмаска һәм җаннарыгыз [кебек булган туган тиешлеләрегезне] йортларыгыздан куып чыгармаска вәгъдә алган идек. Шуннан соң сез, шаһитлык иткән хәлдә, [бу вәгъдәне тотачагыгызны] раслаган идегез.
85. Соңрак [бу вәгъдә биргән бабайларның оныклары булган] сез [бәнү курайза һәм бәнү Надыйр кабиләләренең кешеләре] бер-берегезне үтерә башладыгыз һәм, бер-берегез белән гөнаһ һәм дошманлыкта ярдәмләшеп, арагыздан кайберәүләрне йортларыннан куып чыгардыгыз. Алар сезгә әсир хәлендә килгән вакытта [Тәүратта әмер ителгәнчә], фидия биреп, аларны коткара идегез. [Элек] Сезгә бит аларны [ватаннарыннан] куып чыгару харам кылынган иде. Әллә сез Китапның бер өлешенә ышанып, бер өлешен инкяр итәсезме? Арагыздан моны эшләүченең җәзасы бу дөньяда [җиңелү, әсирлек, сөрелү һәм җизья түләү кебек оятлы иткән] хурлык булыр. [Болай итүчеләр] Кыямәт көнендә исә газапның иң ачысына [җәһәннәм утына] кайтарылачак. Аллаһ исә сезнең ни кылганнарыгыздан гафил түгел.
86. Алар Ахирәт хисабына дөнья тормышын сатып алучылардан булдылар. [Шул сәбәпле] Аларга [Кыямәт көнендә] газап җиңеләйтелмәячәк һәм ярдәм ителмәячәк.
87. Шиксез, Без Мусага [галәйһиссәлам] [Тәүрат дигән] Китап бирдек. Аннан соң да [Гайсәгә [галәйһиссәлам] кадәр бер-бер артлы] расүлләр җибәрдек. Мәрьям улы Гайсәгә [галәйһиссәлам] Без [үлеләрне терелтү, дөм сукыр һәм махау авырулы кешеләрне дәвалау кебек] ап-ачык могҗизалар бирдек һәм Изге рух [Җәбраил [галәйһиссәлам] белән куәтләдек [шуңа күрә, аны үтерергә тырышуларыгыз бушка китте]. Әллә [ниндидер] бер пәйгамбәр [сезнең] нәфесләрегез теләмәгән нәрсә китергән саен [аңа һәм ул китергәннәргә иман китерүдән] тәкәбберләндегез [араларында Гайсә һәм Мөхәммәд [галәйһимәссәлам] кебек]: бертөрлеләрен сез ялганда гаепләдегез, [Зәкәрия һәм Яхъя [галәйһимәссәлам] кебек] бертөрлеләрен үтерә идегезме?
88. [Яһүдиләр пәйгамбәрләрне мыскыл итеп] Әйттеләр: «Күңелләребез бикләнгән!» Дөреслектә, Аллаһ аларны [пәрдәле һәм зиһеннәрен кимчелекле итеп түгел, киресенчә, Ислам табигате белән яралтты, ләкин ирекле теләкләре белән] көферлекләре сәбәпле [рәхмәтеннән мәхрүм итеп] ләгънәтләде. [Шул сәбәптән] Алар [Китаптан] бик аз нәрсәгә ышаналар.
89. Аллаһ хозурыннан [яһүдиләрнең] яннарында булганны [Тәүратны] дөресләүче Китап килгәч, аларга үзләре [ачыктан-ачык һәм үз уллары кебек] таныган [ахыр заман Пәйгамбәре] килгәч, [хакимлекләре кулларыннан ычкынудан куркып, кирелек һәм көнчелек йөзеннән] аны инкяр иттеләр. Үзләре [Расүлуллаһ (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) җибәрелүдән] элек кяферләргә каршы [аның һәм ул китерәчәк Коръәни Кәрим хөрмәтенә] җиңү сорыйлар иде бит. Аллаһның ләгънәте кяферләр өстенә [булсын]!
90. Аллаһның фазылын [вә рәхмәтен] колларыннан теләгәненә [Расүлем исемле пәйгамбәренә] иңдергәненнән көнләшкәннәре сәбәпле, Аллаһ иңдергәнне [Коръәнне] инкяр итеп, җаннарын сату хисабына алган нәрсәләре [никадәр] яман! Алар [файда көтсәләр дә, бу теләкләреннән мәхрүм булып кына калмыйча, Гайсәне [галәйһиссәлам] инкяр иткәннәре өчен, чырайларын сытарлык бер] ачу өстенә [Мөхәммәдне дә (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) инкяр итүләре сәбәпле, икенче] ачуга дучар булдылар. Кяферләргә мәсхәрәле газап булачак.
91. Аларга [яһүдиләргә]: «Аллаһ иңдергән нәрсәләргә [бөтенесенә] иман китерегез!» – дип әйтелгәч, алар: «Без үзебезгә иңдерелгәнгә [Тәүратка] иман китерәбез», – дип әйтәләр һәм яннарында булганны [Тәүратны] дөресләүче хаклык ул [Коръәни Кәрим] булган хәлдә, аннан башкасын [барча Китапларны, бигрәк тә Коръәнне] инкяр итәләр. Әйт [Расүлем!]: «Әгәр сез [үз китабыгыз булган Тәүратка] иман китерүчеләр икән, нишләп соң моңа кадәр [Расүлем җибәрелүдән элек] Аллаһның пәйгамбәрләрен үтерә идегез?»
92. Муса сезгә ап-ачык аятьләр [һәм, дәлил итеп, тугыз могҗиза] китергән иде. Аның [Тур тавына китүе] артыннан ук сез бозауны [илаһ итеп] алдыгыз. Сез [Аллаһы Тәгаләнең әмерләрен бозып, үз-үзләрегезгә] золым кылучылар булдыгыз.
93. [Муса [галәйһиссәлам] Тәүратны алып килгәннән соң] Без сездән вәгъдәгезне алганда һәм Турны сезнең өстегезгә күтәргәндә: «Без сезгә биргәнне [Тәүратны бар көчегез белән] нык тотыгыз һәм [аятьләребез белән гамәл кылу нияте белән] тыңлагыз!» [дип әйткән идек]. Алар исә: «Ишеттек, [әмереңә] буйсынмыйбыз!» – дигәннәр иде. Чөнки [алар, Илаһның җисем була алганына ышанганнары өчен, элекке] көферлекләре сәбәпле, күңелләренә ул бозауны ярату [һәм аңа табыну омтылышы] сеңгән. Әйт [Расүлем!]: «Иманыгыз әмер иткән – нинди начар нәрсә! Әгәр сез мөэминнәр булгансыз икән».
94. [Расүлем! Әйт: «[И, яһүдиләр!] Әгәр Аллаһ хозурындагы Ахирәт йорты [җәннәт] башка кешеләр өчен түгел, фәкать сезнең өчен генә икән, [бу сүзегезгә] тугры булсагыз, үлем теләгез [чөнки җәннәт әһеленнән булачагын төгәл белгән кеше тизрәк үлеп, анда керергә теләмәсмени?]».
95. Ләкин үз куллары кылган [Тәүратны үзгәртү, Мөхәммәдне (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) һәм Коръәнне инкяр итү кебек җәһәннәмгә кертә торган начар] нәрсәләр сәбәпле, алар беркайчан да аны теләмәячәкләр [хәтта, үлемне акылларына да китермәячәкләр]. Аллаһ исә залимнәрне [бик яхшы] белә.
Продолжение тафсира будет в следующих публикациях. Всего в суре «Аль-Бакара» 286 аятов.
Фото на анонсе: © Салават Камалетдинов / «Татар-информ»
