Татарча Коръән тәфсире: «Расходуйте из [имущества], чем вас наделили, пока не настал день, когда не будет ни торговли, ни дружбы, ни заступничества»

Из хадисов следует, что сура «Аль-Бакара» будет защищать читающего ее в Судный день. Посланник Аллаха ﷺ сказал: «В День воскрешения приведут Коран и тех, кто в мире этом поступал в соответствии с ним, а впереди него будут идти суры «Корова» и «Семейство Имрана».

2. Сура аль-Бакара (Корова) - Мединская, 286 аятов.
С именем Аллаха Милостивого [ко всем на этом свете], Милующего [лишь верующих на том свете].

190.    Сражайтесь на пути Аллаха с теми, кто сражается против вас. Но не переходите границ [дозволенного, не убивайте иноверцев находящихся под защитой мусульман, а также стариков, женщин и детей]. Поистине, Аллах не любит преступающих границы [установленные Им].  
191.    Убивайте их [тех, кто сражается против вас] там, где вы их обнаружите, и изгоняйте их оттуда, откуда они изгнали вас. Смута хуже убийства. Но не сражайтесь с ними у мечети аль-Харам, пока они не начнут сражаться с вами в ней. А если они [проявив неуважение к священным местам] начнут сражаться с вами, то убивайте их. Таково [справедливое] воздаяние неверным! 
192.    Но если они прекратят [сражаться с вами и упорствовать в неверии, то и вы прекратите сражение], ведь Аллах – Прощающий [все грехи Своих рабов, которые раскаиваются], Милующий [их]. 
193.    Сражайтесь с ними, пока не кончится смута и [пока не] останется лишь религия Аллаха. Но если они прекратят [сражаться и примут Ислам], то [не нападайте на них, так как] враждовать следует лишь со злодеями. 
194.    Заповедный месяц – за заповедный месяц [если язычники начнут войну против вас в запретные месяцы, то и вы воюйте с ними, ибо это они нарушили святость месяца войной]. За посягательство на святое – [следует справедливое] возмездие. Если кто нападет на вас, то и вы нападите на него так же, как он напал на вас. Бойтесь Аллаха и знайте, что Аллах – с богобоязненными. 
195.    Расходуйте [свое имущество] на пути Аллаха и не обрекайте сами себя на погибель. Совершайте добрые дела, поистине, Аллах любит делающих добро. 
196.    Полноценно совершайте хадж и умру [выполняя все необходимые условия] ради Аллаха. Если же вас остановят [и помешают совершить хадж или умру], то принесите такую жертву, какую сможете. И не брейте голову [чтобы выйти из ихрама], пока не достигнет жертва места своего [заклания]. А если кто-то из вас [будет вынужден побрить голову из-за того, что он] болен или страдает от [болезни] головы, то он [может побрить голову], и его фидья [искупление] – либо пост, либо милостыня, либо жертвоприношение. А если вы в безопасности, то каждый, кто воспользовался возможностью совершить умру, а затем хадж [хадж-таматтуʼ], пусть принесет такую жертву, какую сможет. А если не сможет, то пусть постится три дня во время хаджа и семь, когда вернетесь [из хаджа] – всего десять полных дней. Это для тех, чья семья не находится у мечети аль-Харам [в ее окрестностях]. Бойтесь Аллаха и знайте, что Аллах наказывает сурово!  
197.    Хадж [совершается] в известные месяцы [Шавваль, Зуль-Каʼда и первые десять дней месяца Зуль-Хиджа]. Кто обязал себя совершить в них хадж, тот не должен вступать в половую близость, грешить [драться, ругаться и совершать иные грехи] и спорить во время хаджа. [И хотя грехи запрещены всегда, за совершение их во время хаджа наказание будет сильнее] Все добро, что вы сделаете, известно Аллаху [и Он вознаградит вас за это]. Берите с собой все необходимое [для путешествия], но лучшее, чем можно запастись, – это богобоязненность. Бойтесь же Меня, о обладатели разума! 
198.    На вас нет греха, если вы ищете щедрости вашего Господа [хотите заработать, занимаясь торговлей во время хаджа]. И покидая Арафат, поминайте Аллаха в Заповедном месте [в Муздалифе]. Поминайте Его, ибо Он наставил вас на истинный путь, тогда как прежде вы были в заблуждении [не знали истинной веры]. 
199.    Затем возвращайтесь оттуда, откуда возвращаются [остальные] люди, и просите у Аллаха прощения. Поистине, Аллах – Прощающий, Милующий. 
200.    Когда завершите обряды, поминайте Аллаха так же, как поминаете своих предков, даже больше. Среди людей есть те, кто говорит: «Господь наш! Дай нам [блага] этой жизни [вроде власти и богатства]!» И нет им доли в вечной жизни! 
201.    Но среди них есть и те, кто говорит: «Господь наш! Дай нам благо в земной жизни [благополучие, здоровье, достаток, праведную семью, понимание Куръана, общение с праведниками, знания и поклонение] и благо в вечной жизни [благополучие в могильной жизни, спасение от плохого отчета, избавление от ужаса стояния на месте сбора, вхождение в Рай и наслаждение от созерцания Всевышнего Аллаха] и защити нас от наказания в Аду». 
202.    Им – доля [награды] за то, что они приобрели. Аллах скор в расчете.  
203.    Поминайте Аллаха [вслух произнося такбир после каждого намаза и после обряда кидания камней] в назначенные дни [известные как дни «ташрик»]. Кто спешит [завершить обряды и покинуть Мину] за два дня [не оставаясь на третий день], на том нет греха. И на том, кто задержится, нет греха. Это для тех, кто боится [Аллаха]. И бойтесь Аллаха и знайте, что вы [все] к Нему соберетесь [и получите воздаяние]. 
204.    Среди людей есть тот, чьи [красивые] слова восхищают тебя [о Мухаммад] в земной жизни. Он призывает Аллаха в свидетели [клянется, чтобы ты поверил], что у него в сердце [искренняя вера], при том, что [на самом деле] он – непримиримый [враг и] спорщик. 
205.    А когда [лицемер] уходит [от тебя, о Мухаммад], то начинает бродить по земле, вредя, уничтожая посевы и потомство [людей и животных]. Но Аллах не любит, когда вредят. 
206.    И когда ему говорят: «Побойся Аллаха [и прекрати вредить окружающим]!» – гордыня толкает его к [еще большему] греху. Достаточно ему будет Ада! Какое же это плохое место! 
207.    Среди людей есть также те, кто жертвует собой [и имуществом], стремясь к довольству Аллаха. Аллах снисходителен к [Своим] рабам. 
208.    О верующие! Войдите в Ислам полностью [принимая все, что принес Пророк] и не следуйте по стопам шайтана. Поистине, он для вас – явный враг. 
209.    А если вы оступитесь после того, как к вам пришли доказательства [истинности Ислама, к которому вас призывают], то знайте, что Аллах – Могущественный, Мудрый. 
210.    Неужели они [неверующие] ждут чего-то другого, кроме прихода [суда или наказания] Аллаха в тени облаков вместе с ангелами и решения их участи?! Все дела возвращаются к Аллаху.  
211.    Спроси [о Мухаммад] потомков Исраиля, сколько Мы дали им ясных знамений [об истинности Ислама]. И кто променяет милость Аллаха после того, как она была дана ему, [на неверие, тот пусть знает], что, поистине, Аллах суров в наказании. 
212.    Земная жизнь украшена для неверующих. И [поэтому] они насмехаются над верующими. Но в День воскрешения богобоязненные окажутся выше них. Аллах наделяет, кого пожелает, благами без счета. 
213.    [В период от Адама до Идриса] Люди были одной общиной [все люди были истинно верующими]. И [затем, когда они впали в разногласия] Аллах отправил пророков, которые сообщали благие вести [о награде верующим] и предостерегали [грешников и неверующих от наказания]. Он ниспослал вместе с каждым из них Книгу с истиной, чтобы рассудить людей в том, в чем они разошлись во мнениях. Но разошлись во мнениях об этом [о вере] лишь те, кому была дана она [Книга] после того, как к ним пришли доводы, по причине несправедливого отношения друг к другу. Аллах по Своей воле направил верующих к истине, относительно которой они разошлись во мнениях. Аллах наставляет на прямой путь, кого пожелает. 
214.    Неужели вы [о верующие] думали, что войдете в Рай без того, что бы вас постигло то, что постигло ваших предшественников [пророков и верующих из прежних общин]? На них обрушивались нищета и болезни. Они переживали такие потрясения, что посланник и верующие восклицали вместе: «Когда же придет помощь ­Аллаха?» [И им был дан ответ, что] Поистине, помощь Аллаха близка. 
215.    Тебя [о Мухаммад] спрашивают, что расходовать. Ответь: «Все, что вы отдаете из благого – родителям, родственникам, сиротам, нищим и путникам. Что бы вы ни сделали хорошего, Аллах знает об этом».  
216.    Предписано вам [о верующие] сражаться, хоть это вам и неприятно. Быть может, вам неприятно что-то, а это – благо для вас. И вы можете любить что-то, а оно – зло для вас. Аллах знает [в чем для вас благо, а в чем – зло], а вы не знаете. 
217.    У тебя [о Мухаммад] спрашивают о сражении в заповедный месяц. Ответь: «Сражаться в этот месяц – большой грех. Но сбивать [людей] с пути Аллаха, не верить в Него, [не пускать] в мечеть аль-Харам и изгонять оттуда [местных] жителей – еще больший грех перед Аллахом. Смута хуже убийства. Они [неверующие] не прекратят сражаться с вами, пока не оттолкнут вас от вашей религии, если смогут. Если кто-то из вас отречется от своей религии и умрет неверующим, то его дела окажутся тщетными как в этой, так и в вечной жизни. Они – обитатели Ада и останутся там навечно». 
218.    Поистине, верующие, покинувшие [свои дома] и сражавшиеся на пути Аллаха, надеются на милость Аллаха. И Аллах – Прощающий, Милующий. 
219.    У тебя [о Мухаммад] спрашитвают о вине и азартных играх. Ответь: «В них большой грех, но и [незначительная] польза для людей, впрочем, греха в них [несоизмеримо] больше, чем пользы». Тебя спрашивают, что расходовать. Ответь: «Излишек [который остается после необходимых расходов. Но не оставляйте себя в положении нуждающихся]». Таким образом [в виде ответов на ваши вопросы] Аллах объясняет вам Свои аяты, чтобы вы размышляли 
220.    […чтобы вы размышляли] над этим миром и миром вечным [и выбрали то, что действительно полезно для вас, отказавшись от того, что приносит вред]. [О Мухаммад] Тебя спрашивают о сиротах. Ответь: «Помощь им – благо. Если вы объедините [их средства со своими], то они же – ваши братья [а братьям следует жить вместе и вести хозяйство сообща]. Аллах знает, кто вредит, а кто приносит пользу. Если бы Аллах пожелал, то поставил бы вас в более трудное положение. Поистине, Аллах – Могущественный, Мудрый». 
221.    И не женитесь на язычницах, пока они не уверуют. Поистине, верующая рабыня лучше [свободной] язычницы, даже если [ее красота поразила вас и] она понравилась вам. Не выдавайте мусульманок замуж за язычников, пока те не уверуют. И, поистине, верующий невольник лучше [свободного] язычника, даже если он понравился вам. Они [неверующие] зовут в Ад, а Аллах зовет [вас] в Рай и к прощению по Его воле. Он объясняет людям Свои аяты, чтобы они приняли наставление. 
222.    Тебя [о Мухаммад] спрашивают о менструации. Ответь: «Это – недуг. И вы не вступайте в близость с женщинами во время менструации и не приближайтесь к ним, пока они не очистятся. А когда они очистятся, то будьте с ними, как повелел вам Аллах. Поистине, Аллах любит кающихся и любит очищающихся». 
223.    Ваши жены – это ваше поле. Засеивайте ваше поле, как пожелаете [за исключением запретных способов]. Запасайтесь же [добрыми делами]. Бойтесь Аллаха и знайте, что встретитесь с Ним. Обрадуй же верующих [вестью о Рае]! 
224.    Не делайте так, чтобы ваши клятвы именем Аллаха препятствовали вам творить добро, проявлять богобоязненность и примирять людей. Ведь Аллах – Слышащий, Знающий. 
225.    Аллах не взыщет с вас за ненамеренные клятвы, но взыщет с вас за [преднамеренные клятвы и за] то, что выбрали ваши сердца. Аллах – Прощающий, Отменяющий наказание. 
226.    Те, кто поклянется не вступать в половую близость со своими женами, должны выждать четыре месяца. Если они [передумают и] решат вернуться [к женам], то Аллах – Прощающий, Милующий. 
227.    А если они решат развестись [и дождутся окончания положенного срока, не вступая в интимную связь], то Аллах – Слышащий, Знающий. 
228.    Разведенные женщины выжидают три месячных цикла. Не разрешается им скрывать то, что Аллах создал в их утробах [менструацию или беременность], если они верят в Аллаха и в Судный день. Их мужья имеют право вернуть их в этот период [их идды], если захотят примирения [если же этот срок истечет, то супруги будут считаться разведенными]. Они [жены] имеют как права, так и обязанности, согласно установленному Шариатом, но у мужей есть главенство над ними. Аллах – Могущественный, Мудрый. 
229.    Развод [позволяющий вернуть жену] – дважды. Затем [можно] либо удержать жену, согласно установленному [Шариатом и обычаем], либо отпустить ее по-хорошему. Вам [мужья] не разрешено брать что-то из данного им [женам, то есть из их махра], кроме случая, когда они оба [муж и жена] опасаются, что не смогут соблюсти границы Аллаха [установленные Им для рабов]. Если вы опасаетесь, что они не смогут соблюсти границы Аллаха, то на них обоих не будет греха, если она выкупит развод. Таковы границы Аллаха. Не преступайте их! А кто нарушает границы ­Аллаха, тот несправедлив. 
230.    Если он развелся с ней [в третий раз], то ему [бывшему мужу] не дозволена она, пока она не выйдет замуж за другого [и не вступит с новым мужем в интимные отношения]. И если тот [затем] даст ей развод, то не будет им греха, если они воссоединятся, если считают, что смогут соблюсти границы Аллаха [которые Он установил]. Таковы границы Аллаха [Его законы]. Он объясняет их знающим людям. 
231.    Если вы развелись с женами, и они выждали свой срок, то либо удержите их, согласно установленному [Шариатом и хорошими обычаями], либо отпустите их, как установлено. Но не удерживайте их с целью навредить им и нарушить [их права]. И кто поступит так, тот причинит вред самому себе [совершив грех, за который может быть наказан]. Не шутите с аятами Аллаха [насмехаясь над ними, отворачиваясь от них и не придавая им значения]. Помните о благах Аллаха [дарованных] вам, о Книге и мудрости, ниспосланных вам, чтобы наставить вас [и будьте благодарны, следуя приказам и отказываясь от запретного]. Бойтесь Аллаха и знайте, что Аллах ведает обо всем. 
232.    Если вы развелись с женами, и они выждали свой срок, то не мешайте [о опекуны] им выходить замуж за своих [бывших] мужей, если они договорились друг с другом, согласно установленному [Шариатом и хорошими обычаями]. Это наставление примет тот из вас, кто верит в Аллаха и в Судный день. Это лучше для вас и чище. Аллах знает [в чем благо для вас], а вы не знаете. 
233.    Матери должны кормить своих детей грудью два полных года, если они хотят довести кормление грудью до конца. А тот [отец], которому родили ребенка, обязан обеспечивать питание и одежду матери, согласно установленному [обычаем и согласно своим возможностям]. На человека не возложено больше его возможностей. Нельзя использовать ребенка для причинения вреда его матери и его отцу. На наследника [отца возложены] такие же обязанности. Если они [родители] пожелают отнять ребенка от груди, посоветовавшись и придя к [взаимному] согласию, то на них не будет греха. Если вы захотите нанять кормилицу для ваших детей, то на вас не будет греха, если вы заплатите ей, согласно установленному [договору, не уменьшая и не задерживая выплату]. Бойтесь Аллаха и знайте, что Аллах видит все, что вы делаете.  
234.    Те из вас, кто умрет, оставив после себя жен, то они [жены] должны выждать четыре месяца и десять дней. Когда они дождутся окончания своего срока, то нет на вас [верующие] греха, если они [станут украшаться, чтобы к ним посватались, и будут выходить из дома, в котором они ожидали истечения срока идды] поступят с собой согласно установленному [Шариатом]. Аллах знает обо всем, что вы делаете. 
235.    Не будет греха на вас, если вы намекнете женщинам на сватовство и если скроете это [намерение жениться] в душе. Аллах знает, что вы будете помнить о них. Но не давайте им тайных обещаний жениться и говорите только разрешенные [Шариатом] слова. И не принимайте решение заключить брак, пока не истечет срок [их идды]. Знайте, что, поистине, Аллах ведает обо всем, что у вас в душе, и остерегайтесь Его. И знайте, что Аллах – Прощающий, Отменяющий наказание. 
236.    Не будет на вас греха, если вы разведетесь с женами, не коснувшись их [не вступив в интимные отношения] и не определив для них брачный дар [махр]. [Вы можете развестись с ними, но тогда] Отдайте им установленный подарок: богатый – по мере возможностей, и бедный – по мере возможностей. Это [отдавать подарок] – обязанность добродетельных. 
237.    Если вы разведетесь с ними до того, как коснулись их [вступили в интимные отношения], но после того, как установили для них брачный дар [махр], [им полагается] половина установленного [махра], если только они [жены] не простят [не откажутся от махра] или не простит тот, в чьих руках договор о браке. Прощение ближе к богобоязненности. Не забывайте вести себя благородно друг с другом. Поистине, Аллах видит все, что вы делаете. 
238.    Оберегайте намазы и [особенно] средний намаз. И стойте перед Аллахом покорно. 
239.    Если вы боитесь [находитесь в опасности, то совершайте намаз] на ходу или верхом. Когда будете в безопасности, то поминайте Аллаха, ведь Он научил вас тому, чего вы не знали. 
240.    Те из вас, кто умрет, оставив после себя жен, [должны составить] завещание в пользу жен – об [их] содержании в течение года и чтобы [их] не выгоняли [из дома]. Но если они уйдут [сами], не будет на вас греха за то, что они поступят с собой согласно установленному [Шариатом, так как в этом случае эти женщины сами лишают себя права на содержание]. Аллах – Могущественный, Мудрый. 
241.    Разведенным женщинам – установленное возмещение. Это обязанность богобоязненных. 
242.    Таким образом Аллах объясняет вам Свои аяты [о том, в чем вы можете нуждаться в обоих мирах], чтобы вы размышляли. 
243.    Разве ты не видел тех, кто покинул свои дома [разве ты не знаешь о них] – их были тысячи – боясь смерти? Аллах приказал им: «Умрите!» [И они все до единого умерли] Затем Он оживил их [чтобы они извлекли для себя урок: от предопределения Аллаха нет спасения]. Поистине, Аллах проявляет щедрость к людям, однако большинство людей неблагодарны. 
244.    Сражайтесь на пути Аллаха и знайте [не забывая], что Аллах – Слышащий, Знающий. 
245.    Кто даст Аллаху добрую ссуду [искренне расходуя имущество на нужды религии и давая беспроцентный долг нуждающемуся], тому Он увеличит ее [израсходованное имущество] многократно. Аллах сокращает [пропитание] и увеличивает [его кому пожелает]. К Нему вы будете возвращены [для получения воздаяния]. 
246.    Разве ты не видел знать потомков Исраиля [которые жили] после Мусы [разве ты не знаешь о них]? И вот они сказали своему пророку: «Назначь нам царя, чтобы мы [вместе с ним] сражались на пути Аллаха». Он спросил: «А не произойдет так, что вам будет предписано сражаться, а вы сражаться не станете?» Они [иудеи] ответили: «А почему бы нам не сражаться на пути Аллаха, ведь нас изгнали из наших домов и разлучили с нашими детьми?» Но когда им было предписано сражаться, они отказались, кроме немногих из них. И Аллах знает [все] о злодеях. 
247.    И их пророк сказал им: «Аллах назначил вам царем Талута». Они сказали: «Как он может стать нашим царем, ведь у нас больше прав на власть, чем у него! Он не обладает богатством!» Пророк ответил [им]: «Поистине, Аллах избрал его для вас и даровал ему обильные знания [особенно в военном деле] и телесную силу. Аллах дает власть, кому пожелает. И Аллах – Всеохватывающий, Знающий». 
248.    И [в ответ на просьбы знати предоставить знамение, подтверждающее, что Талута назначил Аллах] их пророк сказал им: «Поистине, знамением его власти станет то, что вам принесут сундук, в котором будет успокоение от вашего Господа [Таурат] и то, что оставили [после себя] род Мусы и род Харуна. Его [сундук] принесут ангелы. Поистине, в этом – знамение для вас, если вы верующие». 
249.    Когда Талут с войском вышел в путь, он сказал: «Аллах обязательно подвергнет вас испытанию рекой. Кто попьет из нее [утолив жажду], тот не со мной. А кто [даже] не попробует ее, тот со мной, разве что зачерпнет пригоршню [воды одной] рукой». Выпили [воды] из нее все, кроме немногих. И когда он вместе с верующими перешел через нее [реку], они сказали: «У нас нет силы сегодня против Джалута и его войска». Те же, кто был уверен, что предстанет перед Аллахом, сказали: «Сколько раз малое войско побеждало огромные войска по воле Аллаха!» Ведь Аллах – с терпеливыми. 
250.    И когда они [верующие, следовавшие за Талутом] предстали перед Джалутом и его войском, то [прибегая к защите Аллаха] сказали: «Господь наш! Пролей на нас терпение, утверди наши стопы [и наши сердца на поле битвы, всели страх в сердца наших врагов] и помоги нам победить неверующих людей». 
251.    Они [верующие] разгромили их [войско Джалута] по воле Аллаха. Дауд убил Джалута, и Аллах дал ему власть и мудрость, научив его тому, чему пожелал. Если бы Аллах не сдерживал одних людей другими, земля бы испортилась [неверующие одержали бы верх]. Однако Аллах щедр к мирам. 
252.    Это – аяты Аллаха. Мы читаем их тебе [о Мухаммад] с истиной [так, как все и происходило]. И ты, поистине, – один из посланников [­Аллаха]. 
253.    Таковы посланники, одних из которых Мы предпочли другим. Среди них есть те, с кем говорил Аллах [как Муса], а кого-то из них Он возвысил по [многим] степеням [как Мухаммада [да благословит его Аллах и да приветствует], который в отличие от других пророков был направлен ко всем людям и джиннам, и которому был дарован Куръан – вечное чудо, сохраняемое вплоть до Судного Дня]. Мы дали Исе, сыну Марьям, доказательства [такие чудеса, как способность оживлять мертвых, излечивать слепых и прокаженных] и укрепили его Святым Духом [Джибрилем]. Если бы Аллах пожелал [объединить всех людей на истинном пути], то не сражались бы друг с другом следующие поколения после того, как к ним пришли доказательства. Однако [по воле Аллаха] между ними возникли разногласия: одни из них уверовали, а другие не уверовали. Если бы Аллах захотел, они не сражались бы друг с другом, однако Аллах делает, что пожелает. 
254.    О верующие! Расходуйте из того [имущества], чем Мы вас наделили, пока не настал день, когда не будет ни торговли, ни дружбы, ни заступничества. А неверующие – злодеи. 
255.    Аллах – нет бога [достойного поклонения], кроме Него, Живого, Вечного [чье существование не имеет ни начала, ни конца]. Им не овладевают ни дремота, ни сон. Ему принадлежит все, что на небесах, и все, что на земле. Кто может заступиться перед Ним без Его дозволения? Он знает их [творений] будущее и прошлое. Они постигают из Его знания только то, что Он пожелает [им открыть]. Его Курси объемлет небеса и землю, и Ему не трудно сохранять их [в порядке]. Он – Возвышенный [не имеющий недостатков и сходства с творениями], Великий. 
256.    Нет принуждения в [принятии] религии [Ислам]. [После стольких явленных доказательств и знамений] Истинный путь стал отличаться от заблуждения [неверия]. Кто не верит в тагута [это все, чему люди поклоняются помимо Аллаха], а верит в Аллаха, тот держится за крепчайшую рукоять, которая никогда не сломается. Аллах – Слышащий, Знающий. 
257.    Аллах – Покровитель верующих. Он выводит их из мрака [неверия и невежества] к свету [веры]. А покровителями неверующих являются тагуты, которые выводят их из света к мраку. Они – обитатели Ада, в котором они останутся навечно. 
258.    Разве ты [о Мухаммад] не видел того [царя Намруда], который спорил с Ибрахимом о его Господе [разве ты не слышал о нем], а ведь Аллах дал ему власть? Ибрахим сказал [ему]: «Мой Господь – Тот, Кто дает жизнь и умерщвляет». Он [Намруд] ответил: «Я даю жизнь и умерщвляю». Ибрахим сказал: «Аллах поднимает солнце на востоке. Заставь же его подняться на западе». Растерялся неверующий. И Аллах не ведет верным путем людей, совершающих зло. 
259.    Или [разве ты не видел] того, кто проходил мимо селения с рухнувшими домами? Он [веря в то, что Аллах обладает силой оживлять умерших, и наряду с этим признавая свое бессилие в познании способа воскрешения, заинтересованно] спросил: «Как Аллах воскресит это после того, как все это умерло?» Аллах умертвил его на сто лет, затем оживил и спросил: «Сколько ты пробыл [в таком состоянии]?» Он ответил: «Я пробыл [без чувств] день или часть дня». Он сказал: «Нет, ты пробыл [в этом состоянии] сто лет. Взгляни на свою еду и питье – они не изменились. И взгляни на своего осла [от которого остались одни кости]. Мы непременно сделаем тебя знамением для людей [чтобы они уверовали в воскрешение после смерти]. Взгляни на кости [твоего осла], Мы воскресим их, а затем покроем мясом». Когда это [воскрешение осла] стало явным для него, он сказал: «[Теперь] Я [без тени сомнения] знаю, что Аллах способен на все». 
260.    И вот попросил Ибрахим: «Господи! Покажи мне, как Ты оживляешь мертвых [чтобы увидеть воочию то, во что я верю]». Он [Аллах] спросил: «А разве ты не уверовал?» Он [Ибрахим] ответил: «Уверовал. Но я хочу [увидеть это своими глазами], чтобы мое сердце успокоилось». Он [Аллах] велел: «Возьми четырех птиц, приручи их, [а затем зарежь, раздели на части] и положи по кусочку на каждой горе. Затем позови их, и они немедленно явятся к тебе. И знай, что Аллах – Могущественный, Мудрый».
261.    Те, кто расходует свое имущество на пути Аллаха, подобны зерну, из которого выросло семь колосьев, в каждом колосе по сто зерен. И Аллах увеличивает [награду], кому пожелает. И Аллах – Всеохватывающий, Знающий. 
262.    Тем, кто расходует свое имущество на пути Аллаха и затем не попрекает [этой помощью] и не оскорбляет [тех, кому помогли], предназначена награда у их Господа. Они не испытают страха и не будут опечалены. 
263.    Доброе слово и прощение лучше милостыни, за которой следует нанесение обиды. И Аллах – Тот, Кто ни в ком и ни в чем не нуждается, Отменяющий наказание. 
264.    О верующие! Не уничтожайте свою милостыню попреками и оскорблениями, подобно тому, кто расходует свое имущество напоказ людям, не веря при этом в Аллаха и в Судный день. Он подобен большому камню, покрытому пылью. Начался ливень и оставил [камень] гладким [и чистым]. Они не получат ничего за то, что совершили. Аллах не ведет прямым путем неверующих.  
265.    Те же, кто расходует имущество, чтобы заслужить довольство Аллаха и укрепить себя [получив награду], подобны саду на холме. Если его польет ливень, он принесет двукратный урожай. А если не польет ливень, то ему достаточно и моросящего дождя. Аллах видит все, что вы делаете. 
266.    Хотел бы кто-то из вас владеть садом с [финиковыми] пальмами и виноградниками, под которым текут реки, и для него там [были бы] все плоды, а когда его настигнет старость, а дети будут еще слабы, чтобы [этот сад] уничтожил ураган с огнем, который сжег бы его [сад]? [Человек, совершающий благодеяния не ради Аллаха, обнаружив в Cудный День, что все его дела оказались тщетными, испытает невосполнимые горечь и разочарование, подобно владельцу погубленного сада] Таким образом Аллах объясняет вам аяты, чтобы вы размышляли [сравнивая временные блага земной жизни с бесконечной наградой в вечном мире; это должно вызвать в вас равнодушие к земной жизни и стремление к жизни вечной, а потому вы не станете совершать здесь того, что могло бы вас огорчить там]. 
267.    О верующие! Расходуйте из добытых вами благ и из того, что Мы взрастили для вас из земли! Не пытайтесь расходовать [на благие цели] дурное, чего бы вы сами не взяли, разве что с закрытыми глазами. И знайте, что Аллах – Тот, Кто ни в ком и ни в чем не нуждается, Хвалимый. 
268.    Шайтан пугает вас бедностью и призывает к разврату [и скупости]. А Аллах обещает вам Свое прощение [если вы станете расходовать свое лучшее имущество ради Него] и щедрость [многократное увеличение того, что вы израсходовали]. И Аллах – Всеохватывающий, Знающий. 
269.    Аллах дает мудрость, кому пожелает. А кому дана мудрость, тому дано множество благ. Но размышляют [и получают пользу от наставлений] только обладатели разума.  
270.    И что бы вы ни потратили, какой бы обет ни дали, – поистине, Аллах знает об этом. И для злодеев не будет помощников. 
271.    [О Мухаммад! Скажи тем, кто спрашивает: «Как лучше давать милостыню: скрыто или явно?»] Если вы даете милостыню открыто, это хорошо. Но если вы скроете [ее] и отдадите бедным, так будет лучше для вас. И Аллах простит вам часть грехов. Аллах знает обо всем, что вы делаете. 
272.    Не твоя [о Мухаммад] задача наставить их [ты только указываешь людям на верный путь, призывая их к Исламу] – это Аллах наставляет, кого пожелает. Все хорошее, что вы потратите, – для вас же самих. Расходуйте, только чтобы заслужить довольство Аллаха. За все хорошее, что вы потратите, вам воздастся сполна, и с вами не обойдутся несправедливо. 
273.    [Давайте милостыню также] Бедным, которые задержались на пути Аллаха и не могут ездить по земле [чтобы зарабатывать себе на жизнь]. Невежда считает их богатыми из-за их скромности. Ты узнаешь их по приметам: они не просят у людей [денег] настойчиво. Все хорошее, что вы потратите, – Аллах знает об этом [и воздаст вам за это]. 
274.    Кто расходует свое имущество ночью и днем, скрыто и явно, тем – награда от их Господа. Они не испытают страха и не будут опечалены. 
275.    Те, кто пожирает риба [и живет за счет недозволенной прибыли], восстанут [из могил], словно те, кого шайтан свел с ума своим прикосновением. Это [наказание] за то, что они говорили: «На самом деле торговля подобна риба». Но Аллах разрешил торговлю и запретил риба. И если тот, кого достигло предостережение от его Господа, прекратит [жить за счет запретной прибыли], ему [остается] все, что [у него] было прежде [до запрета риба], и его судьба [зависит] от [решения] Аллаха. А кто вернется [к запретной деятельности], те – обитатели Ада, и в нем они останутся навечно [если считали риба разрешенным].
276.    Аллах уничтожает [благодать в любом деле, где присутствует] риба и увеличивает [благодать] пожертвования. И Аллах не любит всех непокорных [Ему] упорных неверующих. 
277.    Поистине, верующим, совершавшим благие дела, [полноценно] выполнявшим намаз и отдававшим закят, – награда от их Господа. Они не испытают страха и не будут опечалены. 
278.    О верующие! Бойтесь Аллаха и не трогайте [и не взыскивайте с должников] то, что осталось от [сделок с] риба, если только вы [действительно искренне] верующие. 
279.    Но если вы не сделаете [то, что вам приказано и не откажетесь от риба], то знайте, что Аллах и Его Посланник объявляют вам войну. А если раскаетесь, то само имущество – ваше. Вы не поступайте несправедливо, и с вами не поступят несправедливо. 
280.    Если [ваш должник] в трудном положении, то [предоставьте] ему отсрочку до облегчения. Но дать [ему] милостыню [простить весь долг или его часть] лучше для вас [чем предоставлять должнику отсрочку], если бы вы знали [что за прощение долга вас ожидает огромная награда и восхваление, то непременно бы прощали долги]. 
281.    Бойтесь же Дня, когда вы будете возвращены к Аллаху. Затем каждый человек сполна получит за то, что приобрел, но с ними не обойдутся несправедливо. 
282.     О верующие! Если вы даете [или берете] в долг на определенный срок, то записывайте его, и пусть писарь запишет все [как есть] по справедливости. Пусть писарь не отказывается записать все так, как его научил Аллах. Пусть он пишет, а диктует ему – берущий в долг, боясь Аллаха, своего Господа, ничего не уменьшая. А если берущий взаймы слабоумен [и не умеет распоряжаться имуществом], немощен [слишком мал или стар] или не может диктовать сам, пусть за него диктует опекун [доверенное лицо] по справедливости. Возьмите в свидетели двух мужчин из вас [из мусульман]. Если нет двух мужчин, то одного мужчину и двух женщин, которых вы согласны взять в свидетели. Если одна ошибется, то вторая ей напомнит. Пусть свидетели не отказываются, если их приглашают. Не пренебрегайте записью договора, заключенного на определенный срок, будь [долг] малым или большим. Так справедливее перед Аллахом, надежнее для свидетельства и лучше для избавления от [последующих] сомнений. Исключение составляет наличная сделка, когда и расплачиваетесь друг с другом сразу. На вас не будет греха, если вы не запишете ее. Берите свидетелей, когда заключаете сделки. Не причиняйте вреда ни писарю, ни свидетелю. Если вы так поступите, то это [будет] грех на вас. Бойтесь Аллаха! Аллах обучает вас. Аллах знает [абсолютно] обо всем.  
283.    А если вы окажетесь в пути и не найдете писаря, то определите залог [в качестве гарантии], который можно передать [в руки другому]. Если один из вас доверяет другому [и не считает нужным брать залог], то пусть тот, кому доверено, выполнит обязательство. Пусть он боится Аллаха, своего Господа. Не скрывайте свидетельства. Кто скрывает его, у того грешное сердце. Аллах знает обо всем, что вы делаете. 
284.    Аллаху принадлежит все, что на небесах, и все, что на земле. Раскроете ли вы то, что у вас в душе, или утаите – Аллах потребует с вас отчет за это. Он прощает [грехи], кому пожелает, и наказывает, кого пожелает. И Аллах способен на все. 
285.    Посланник уверовал в ниспосланное ему от его Господа и верующие [тоже уверовали в это]. Все уверовали в Аллаха, Его ангелов, Его книги и Его посланников. [Верующие говорят:] «Мы не делаем различий между Его посланниками». Они [также] говорят: «Слушаем и повинуемся! [Просим у Тебя] Прощения, о наш Господь! Ведь к Тебе – возвращение». 
286.    Не возлагает Аллах на человека того, что не в его силах. Ему [принесет пользу] то, что он приобрел, и против него – то, что он приобрел. [Верующие, обращаясь к ­Аллаху с мольбой, говорят:] Господь наш! Не наказывай нас, если мы забыли [о чем-то] или ошиблись. Господь наш! Не возлагай на нас бремя, которое Ты возложил на тех, кто был до нас. Господь наш! Не вменяй нам в обязанность то, что нам не под силу. Прости нас, сотри [наши грехи] и помилуй нас! Ты – наш Покровитель. Помоги же нам против неверующих!  

2. Әл-Бәкара (Сыер) сүрәсе - Мәдинә чоры, 286 аять 
Рәхимле һәм шәфкатьле Аллаһ исеме белән!

190.    Сезгә каршы сугышкан кешеләр белән Аллаһ юлында сугышыгыз, әмма [сугыш башлап, зиммине – мөселманнар саклавы астында булган башка дин Яклаучыларын – үтереп, хатыннар, балалар һәм картлар кебек корал тотып сугыша алмаган һәм үтерелүләре тыелган төркемне үтереп, рөхсәт ителгән] чиктән ашмагыз, чөнки, һичшиксез, Аллаһ чиктән ашканнарны сөйми!
191.    Аларны һәр очраткан җирдә үтерегез, аларның сезне [куып] чыгарган җирдән [Мәккәдән] сез дә аларны [куып] чыгарыгыз! Фетнә [сезнең аларны Харам мәчетендә һәм ихрамда чакта] – үтерүдән начаррак. Алар үзләре сезгә каршы сугыш ачмый торып, сез Харам мәчете янында сугышмагыз. Ләкин әгәр алар [анда] сугышсалар, сез дә алар белән сугышыгыз. Кяферләрнең җәзасы шундый.
192.    Әмма әгәр алар ваз кичсәләр, шиксез, Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, Рәхимле.
193.    [Бу] Фетнә тәмам юк ителгәнче һәм дин Аллаһныкы гына булганчы, [һәм гыйбадәт Аңа гына кылынганчы] алар белән сугышыгыз. Әгәр алар ваз кичсәләр, [аларга һөҗүм итмәгез, чөнки] ул [сезне үтерүдән туктамаган] залимнәрдән кала башкаларга дошманлык юк.
194.    [Гомрәне каза кылыр өчен, Хөдәйбия елында сез Мәккәгә кергән] Харам ай – [аларның сезне гомрә кылырга ирек бирмәгән шул ук] харам ай өчен. Тыюлар [өчен] исә – җавап буларак җәза. Әгәр сезгә кемдер һөҗүм итсә, сез дә ул һөҗүм иткән шикелле аңа һөҗүм итегез. [Үч алган чакта чиктән ашу мәсьәләсендә] Аллаһтан куркыгыз һәм белегез ки: һичшиксез, Аллаһ – тәкъвалык ияләре белән бергә.
195.    Аллаһ юлында [малларыгызны мул итеп] сарыф итегез, ләкин [чиктән тыш исрафка керү яки Аллаһ юлында җиһад һәм сарыф итүдән качуыгыз аша] үз кулларыгыз белән [үзегезне] һәлакәткә ташламагыз һәм [бөтен гамәлләрегезне, шул исәптән мохтаҗларны каравыгызны да] ихсан кылыгыз! Һичшиксез, Аллаһ игелек кылучыларны сөя!
196.    Хаҗны һәм гомрәне Аллаһ өчен [бөтен шартларын җиренә җиткереп] төгәлләгез. Әгәр [Бәйтуллаһка барып җитүгә] комачаулыкка очрасагыз [һәм ихрамнан чыгарга теләсәгез] – корбанлыктан булдыра алганы. Корбанлык урынына барып җиткәнче [ихрамнан чыгар өчен] башларыгызны кырмагыз. Сездән кем дә кем [башын кырдырырлык] авыру булса яки аның башында [хаста яки яра] булса – ураза, яки садака, яки [сарык] корбан белән фидия [кирәк була]. Имин вакытта исә кем дә кем хаҗга кадәр гомрә [савабы] белән файдаланса – корбанлыктан [үзенә] кулай булганы [тәмәттуг корбаны итеп чалынырга тиеш]. Кем исә [корбанлык] таба алмаса – хаҗда [ике ихрам арасында] өч көн ураза, кайтканнан соң – җиде. Һәммәсе – тулы ун [көн]. Бу – гаиләсе Харам мәчете даирәсендә яшәмәгән кешеләр өчен. Аллаһтан куркыгыз һәм белегез ки: һичшиксез, Аллаһның газабы бик каты!
197.    Хаҗ – [шәүвәл һәм зөлкагъдә айлары белән зөлхиҗҗәнең тәүге ун көне буларак] билгеле айлар. Кем дә кем [ихрамга кереп] аларда хаҗны [үзенә] фарыз итсә, хаҗда [хатыннар белән җенси] якынлык кылырга, бозыклык эшләргә [талашу һәм сугышу кебек тыюларны бозып шәригать чикләреннән чыгарга] һәм [хезмәтчеләр яки сәфәрдәшләр белән] бәхәсләшергә тиеш түгел. [Бу гөнаһлардан ерак булып, алар урынына] Яхшы нәрсә эшләгәнегезне Аллаһ белеп тора. [Дөнья вә Ахирәт сәфәрләренә чыгар өчен] Азык та хәзерләгез! Иң яхшы азык исә – тәкъвалык. И, акыл ияләре, Миннән куркыгыз!
198.    [Хаҗ вакытында сату-алу итеп табыш итүегез белән] Раббыгыздан фазыл [рәхмәт] эзләвегездә сезгә гөнаһ юк. Гарәфәттән кузгалган чагыгызда [Мөздәлифәдә булган] Мәшгаре Харамда Аллаһны зикер итегез. Сез Аны үзегезне [зикер белән бәйле белемнәргә] һидаять иткән кебек искә алыгыз. Элек бит сез [иманның нәрсә, гыйбадәтнең нәрсә икәнен белмәүче] адашкан бәндәләр идегез.
199.    Шуннан соң [җаһилият дәверендәге кебек Мөздәлифәдән түгел] кешеләр [күпләп] агылган җирдән [Гарәфәттән] сез дә төшегез һәм [кылган хата-кимчелекләрегез өчен] Аллаһтан мәгъфирәт сорагыз. Һичшиксез, Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, Рәхимле.
200.    Хаҗ гыйбадәтләрегезне кылып бетергәннән соң, [җаһилият дәверендә хаҗ беткәч, Минада туктап] аталарыгызны искә алган кебек яки тагын да ныграк Аллаһны зикер кылыгыз. Ләкин кешеләрнең шундыйлары бар ки: «И, Раббыбыз! Безгә [байлык, урын һәм дәрәҗәдән бирәселәреңне] дөньяда бир!» – диләр. Хәлбуки, аларга [мондый ният белән кылган хаҗы һәм догасы өчен] Ахирәттә бернинди насыйп та юк.
201.    Аларның кайберләре исә: «И, Раббыбыз! Безгә дөньяда да [нигъмәт, җитәрлек һәм хәләл ризык, изге тормыш иптәше, сәламәтлек, дошманнарны җиңү, Коръәнне аңлау, игелекле бәндәләр белән бергә булу, гыйлем һәм гыйбадәт кебек] яхшы нәрсәләр бир, Ахирәттә дә [кабердән сөенеч белән калку, начар хисаптан котылу, мәхшәрнең дәһшәтеннән иминлек, җәннәткә газапсыз керү һәм Аллаһы Тәгаләнең җәмалын күрү ләззәте кебек] яхшы нәрсәләр бир һәм безне [гафу итеп] Утның газабыннан [һәм ул газапка илтә торган гөнаһлардан] сакла!» – диләр.
202.    Әнә шуларга кылганнарыннан [һәм догаларыннан] насыйп бар. Аллаһ исә хисапны бик тиз тота.
203.    [«Тәшрик көннәре» дип беленгән] Санаулы көннәрдә [намазларыгыздан соң һәм шайтанга таш атканда, тавыш белән тәкбир әйтеп] Аллаһны зикер итегез! Кем дә кем ике көн эчендә [Минадан китәргә] ашыкса, [бу ашыгуы өчен] аңа бернинди гөнаһ юк. Кем дә кем калса, аңа да бернинди гөнаһ юк. Тәкъвалык иясе өчен [чөнки шундый кеше генә хаҗыннан файда күрәчәк]. Аллаһтан куркыгыз һәм белегез: һичшиксез, сез Аңа җыелачаксыз.
204.    [Расүлем!] Кешеләр арасында шундые бар ки, аның дөнья тормышы хакындагы сүзе сине хәйран калдыра һәм ул [сине ышандырыр өчен, антлар әйтеп] күңелендә [иман] булганына Аллаһны шаһит итә. Хәлбуки, ул – [чынлыкта, сиңа һәм Исламга каршы] ызгышуда [дошманнарның] иң көчлесе.
205.    Әйләнеп кайткан чагында исә җирдә бозыклык тарату, игеннәрне һәм нәселләрне һәлак итү өчен тырыша. Аллаһ бозыклыкны сөйми.
206.    Аңа: «Аллаһтан курык [һәм бозык эшләреңне ташла]!» – дип әйтелсә, аны гөнаһлы горурлык биләп ала. [Җәза буларак] Аңа җәһәннәм җитә, ул – нинди яман түшәк!
207.    Кешеләр арасында шундые бар ки: Аллаһның ризалыгын алыр өчен ул [җиһад юлында малын һәм] җанын сата. Аллаһ – колларга карата бик Мәрхәмәтле.
208.    И, иман китерүчеләр! [Әмерләремә итагать итегез һәм] Тынычлыкка [Исламга] тулысынча керегез, [һәм дини хөкемнәр арасында аерма ясап] шайтан юлларына иярмәгез, чөнки, шиксез, ул – сезгә ап-ачык дошман.
209.    Әгәр [дәгъват ителгән Ислам диненең хак булганына] сезгә ап-ачык дәлилләр килгәннән соң [Ислам юлыннан] тайпылсагыз, [шуны яхшы] белегез: һичшиксез, Аллаһ – Бөек [Җиңелмәс], Хикмәт иясе.
210.    Әллә алар [Кыямәт көнендә] күләгә ясаган болытлар эчендә Аллаһның әмере фәрештәләр белән аларга килгәнен һәм [һәлак ителүгә кагылышлы] эшнең башкарылганын көтәләрме? Бөтен эшләр дә Аллаһка кайтарылачак.
211.    [И, Расүлем!] Исраил улларыннан сора: [хакыйкать турында китапларда] Без аларга никадәр ап-ачык аять биргән идек. Кем дә кем үзенә Аллаһның нигъмәте [булган аятьләре] килгәннән соң, аны [яшерсә һәм белә торып] үзгәртсә, һичшиксез, Аллаһның газабы бик каты!
212.    Кяферләргә дөнья тормышы [Аллаһы Тәгалә тарафыннан бер сынау итеп] бизәкле ителде, [шуңа күрә] алар иман китергән [Билал, Сухәйб һәм Гаммар [радыйаллаһу ганһүм] кебек фәкыйрь] кешеләрне мыскыл итәләр. Хәлбуки, Кыямәт көнендә [ширек һәм гөнаһлардан] курыкканнар алардан өстен [булачак]. Аллаһ Үзе теләгәннәрне [ике җиһанда да] хисапсыз ризыкландыра.
213.    Кешеләр [Адәм белән Идрис [галәйһимәссәлам] арасындагы чорда игелектә берләшкән] бер өммәт иде. [Алар бүлгәләнгәч] Аллаһ [иман китергәннәрне] сөендерүчеләр һәм [кяферләрне газап белән] кисәтүчеләр итеп пәйгамбәрләр җибәрде һәм, кешеләр арасында чыккан [дини] каршылыкларны хөкем итәр өчен, аларга хак белән Китап иңдерде. Ләкин ул [Китап] бирелгәннәр, үзләренә ап-ачык дәлилләр килгәннән соң, араларында көнләшү аркасында, үзара ихтилаф иттеләр. Аллаһ Үзенең ирадәсе белән иман китерүчеләрне алар ихтилаф кылган хакыйкатькә һидаять итте. Аллаһ Үзе теләгән кешене туры юлга чыгара.
214.    [И, Мөхәммәднең (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) Өхедта һәм Хәндакта кыенлык чиккән сәхабәләр!] Әллә сез үзегездән алда килеп киткәннәргә төшкәннәр [авырлыклар] сезгә дә килми торып, җәннәткә керербез дип уйлыйсызмы? Аларга [фәкыйрьлек, ярлылык кебек] мохтаҗлык һәм [авыру, курку кебек] кайгы-хәсрәтләр кагылды, алар [төрле бәлаләр аркасында] тирән тетрәнүләр кичерделәр ки, [ахыр чиктә ул заманның иң сабыр һәм чыдам кешесе булган] пәйгамбәр һәм аның белән иман китерүчеләр дә [Аллаһы Тәгаләнең ярдәме соңламасын дип]: «Аллаһның ярдәме кайчан [килер соң]?» – дияләр иде. [Менә шул вакыт, догаларны кабул итеп, Аллаһы Тәгалә тарафыннан аларга:] «Белегез: һич шик юк, Аллаһның ярдәме бик якын!» [дип әйтелде].
215.    [Расүлем!] [Байлар] Синнән [малларын] ничек сарыф итәргә кирәклеген сорыйлар. Әйт: «[Аз яки күп] Мал-мөлкәттән сарыф иткән нәрсәгез – [иң элек] ата-анага, иң якыннарга, ятимнәргә, мескеннәргә һәм юлда калганнарга. [Бу саналган кешеләргә яки башкаларга] Яхшылыктан [азмы ул, күпме] нәрсә генә кылсагыз да, һичшиксез, Аллаһ аны белүче.
216.    [И, мөэминнәр!] Сезгә [кяферләр белән] сугыш [фарыз буларак] язылды. Хәлбуки, ул – сезгә ошамаган бернәрсә. Сез нәрсәне дә булса сөймәскә мөмкин, әмма ул – сезнең өчен яхшылык. Сез нәрсәне дә булса сөяргә мөмкин, әмма ул – сезнең өчен начарлык! [Сезнең өчен нәрсә файдалы, нәрсә зарарлы булганын] Аллаһ белә, сез исә белмисез!
217.    [Расүлем!] Синнән харам ай – андагы сугыш [рөхсәт ителү-ителмәве] турында сорыйлар. Әйт: «Анда [ул айда] сугышу – зур [гөнаһ һәм гаеп эш]. Ләкин [кешеләрне] Аллаһның юлыннан яздыру, Аны һәм Харам мәчетен инкяр итү [һәм бу мөкатдәс гыйбадәтханәнең чын хуҗалары булган мөселманнарга керүне тыю], аның әһелен куып чыгару исә – Аллаһ хозурында тагын да зуррак [гөнаһ]. [Чөнки кяферләрнең мөселманнарны җәзалаулары, өйләреннән куып чыгарулары, Аллаһка ширек кылулары кебек] Фетнә [зарары] – үтерүдән дә зуррак». Әгәр көчләре җитсә, алар [кяферләр], сезне динегездән яздырганчы, сезнең белән сугышудан туктамаячаклар. Сездән берегез, диненнән кайтып, кяфер булып үлсә, аның кылганнары дөньяда да, Ахирәттә дә бушка китәчәк. Алар – Ут әһелләре. Алар – анда мәңге калучылар.
218.    Һичшиксез, иман китерүчеләр, [ватаннарыннан дин өчен] һиҗрәт итүчеләр һәм Аллаһ юлында [мөшрикләр белән] җиһад кылучылар Аллаһның рәхмәтен өмет итәрләр. [Чөнки] Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, Рәхимле.
219.    [Расүлем!] Синнән хәмер [һәм акылны томалый торган башка нәрсәләр] һәм отышлы уеннар [кебек малга зарар китерә торган нәрсәләр] турында [Аллаһы Тәгаләнең хөкемен] сорыйлар. Әйт: «Аларның икесендә дә [сүз көрәштерү, бозыклык һәм ялган кебек афәтләр, зиһенне чуалту кебек зарарлар булганлыктан, куллануда] зур гөнаһ, әмма [икесендә дә] кешеләр өчен [кәеф һәм рәхәтлек, кыюландыру һәм җиңел акча эшләү кебек аз гына] файда да бар. Әмма һәр икесендә дә гөнаһ, файдаларына караганда, [бермә-бер] күбрәк». Янә [байлар] синнән [моңа кадәр малдан кемгә сарыф итәргә кирәклеген сораганнар иде, бу юлы] нәрсәне сарыф итәргә кирәклеген сорыйлар. Әйт: «[Ихтыяҗдан] Артыкны [бирегез һәм үзегезне мохтаҗ хәлгә төшермәгез]!» Аллаһ [сорауларыгызга җавап булган] аятьләрен сезгә шулай бәян итә, бәлки, сез [дәлилләрне һәм хөкемнәрне] фикерләп карарсыз.
220.    Дөнья һәм Ахирәт турында! [Расүлем!] Синнән ятимнәр турында сорыйлар. Әйт: «Аларга [ярдәм итү нияте белән] игелек кылу яхшырак. Әгәр алар белән уртак тормыш итсәгез, алар – сезнең кардәшләрегез [шунлыктан, аларны аеру кирәк түгел]. Аллаһ [ятим белән табыш максатында мөнәсәбәтләр корып] бозыклык таратучыны [аларга ярдәм итәргә] тырышканнан аерачак. Аллаһ теләсә, сезне мәшәкатькә төшерер иде. Һичшиксез, Аллаһ – Бөек [Җиңелмәс], Хикмәт иясе.
221.    [И, иман китерүчеләр!] Мөшрик хатыннар иман китерми торып, алар белән никахланышмагыз: мөшрик хатын [чибәрлеге белән] сезне хәйран калдырса да, иманлы җария [сезнең өчен], әлбәттә, хәерлерәк. Мөшрик ирләр иман китерми торып, [мөселман хатын-кызларны] аларга кияүгә бирмәгез: мөшрик ир [күркәмлеге һәм байлыгы белән] сезне хәйран калдырса да, иманлы бер кол, әлбәттә, хәерлерәк. Алар [мөшрик ирләр һәм хатыннар] Утка чакыра. Аллаһ исә [мөэминнәр белән туганлашкан кешеләрне] Үз теләге белән җәннәткә һәм мәгъфирәткә чакыра һәм кешеләргә [әмер-тыюларын белдергән дәлил вә] аятьләрен бәян итә, бәлки, алар үгетләнерләр.
222.    [И, Расүлем!] Синнән күрем [хәлендәге хатыннар белән ничек булырга кирәклеге] турында сорыйлар. Әйт: «Ул – [хатын-кызга авырлык, уңайсызлык китерә торган] кыенлык. Күрем вакытында хатыннардан [җенси мәгънәдә] ерак торыгыз һәм алар пакьләнгәнче аларга якын килмәгез. Пакьләнгәннәреннән соң исә, Аллаһ [хәләл кылып] боерган яктан аларга килегез. Һичшиксез, Аллаһ тәүбә итүчеләрне һәм тәмам чистарынучыларны сөя.
223.    Хатыннарыгыз сезнең [нәселне үрчетү] өчен – игүлек [җире]. Игүлеккә [арт яктан якын килмичә] теләгән рәвештә килегез һәм үзегез өчен [изге гамәлләр] хәзерләгез [һәм Аллаһтан изге нәсел сорагыз]. Аллаһтан куркыгыз һәм [шуны яхшы] белегез: сез Аның белән очрашачаксыз. [И, Расүлем! Ихлас инанган һәм инанганы кебек яшәгән] Мөэминнәрне [бетмәс-төкәнмәс нигъмәтләр белән] сөендер!
224.    [«Валлаһи, шушы туганыбызга башка ярдәм итмибез!» дигән] Антыгыз сәбәпле, яхшылык эшләвегезгә, тәкъва булуыгызга һәм кешеләр арасын төзәтүегезгә Аллаһны киртә ясамагыз. [Болай иткән булсагыз, ант кәффарәтен биреп, ул антыгызны бозыгыз]. Аллаһ – [һәрнәрсәне] Ишетүче, [һәрнәрсәне] Белүче.
225.    Антларыгыздагы буш сүз өчен Аллаһ сезне җәзаландырмый, ләкин күңелләрегезгә алган [гөнаһ эшләргә ният кебек начар] нәрсәләр өчен [белә торып ант иткән очракта] сезне [Ахирәттә] җавапка тартачак. Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, гөнаһларны Ярлыкаучы.
226.    Хатыннары белән якынлык кылмаячакларына ант иткән кешеләр дүрт ай көтә. Әгәр алар [бу дүрт ай эчендә антларын бозып, хатыннары белән якынлык кылуга] кайтсалар, һичшиксез, Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, Рәхимле.
227.    Әгәр алар талак кылу карарына килсәләр [һәм дүрт ай эчендә якынлык кылмыйча, көтсәләр], һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Ишетүче, [һәрнәрсәне] Белүче.
228.    Талак кылынган хатыннар өч күрем [вакыты] көтеп торалар. Әгәр алар Аллаһка һәм Ахирәт көненә ышансалар, карыннарында Аллаһ яралткан [бала яки хәез кебек] нәрсәләрне яшерүләре аларга хәләл түгел. Әгәр [хатын киреләнсә] аларның ирләре [араларын] төзәтергә теләсәләр, аларның кайтарырга хаклары бар. Кабул ителгәнчә, аларның өстендә бурычлары булган кебек, шундый ук хаклары да бар. Ирләр алардан бер дәрәҗә өстен. Аллаһ – Бөек [Җиңелмәс], Хикмәт иясе.
229.    [Шәригатьтә кайта ала торган] Талак [җаһилият дәверендәге кебек йөз мәртәбә кабатланмыйча, фәкать] ике мәртәбә, аннан соң [ир кеше] я [хатынын кайтарып, аны никахында] яхшылык белән тоту, я [кайтармыйча яки өченче талак биреп] яхшылык белән җибәрү [тиешле]. Икесе дә Аллаһ чикләүләрен үти алмаудан курыккан очракта гына, аларга [мәһәр итеп] биргәннәрегездән бернәрсәне [кире] алуыгыз сезгә хәләл түгел. [И, хакимнәр!] Әгәр сез ул икәүнең [гаилә мәсьәләсендә] Аллаһ чикләүләрен үти алмавыннан курыксагыз, хатынның [ире аерсын өчен, милкеннән мәһәр күләме артмаслык дәрәҗәдә] фидия итеп биргән нәрсәсе өчен икесенә дә гөнаһ юк. Бу – Аллаһның чикләре, алардан чыкмагыз. Кем дә кем Аллаһның чикләреннән чыкса, алар – [үз-үзләренә] золым кылучылар.
230.    [Аерым-аерым яки берьюлы ике мәртәбә талак кылган кеше] Әгәр [өченче мәртәбә дә] аны талак кылса, моннан соң, [хатын] аннан башка бер иргә чыкмый торып, аңа [элекке ире] хәләл түгел. Әгәр ул [икенче ире] аны аерса, һәм ул [хатын беренче ире белән] икесе дә Аллаһның чикләүләрен үти алачакларын уйлыйлар икән, [шул вакытта] ул икәүнең бер-берләренә кайтуында гөнаһ юк. Болар – Аллаһның чикләре, Ул аларны белгән [аңлаган] кешеләр өчен бәян итә.
231.    Хатыннарыгызны аерган булсагыз, алар [гыйддәт көтү] вакытларының ахырына якынлашкан чакта, [хатыннарыгызны кайтарып] кабул ителгәнчә [матур итеп никахыгызда] тотыгыз яки [гыйддәтләре беткәнче, аларга кайтмыйча] аларны җибәрегез. Зарар бирү нияте белән чикләрдән чыгып, аларны тотмагыз. Кем дә кем болай итсә, шик юк, ул [җанын җәһәннәмгә тапшырып] үз-үзенә золым иткән булыр. Аллаһның аятьләрен көлкегә әйләндермәгез. Аллаһның сезгә биргән нигъмәтләрен [бигрәк тә Ислам диненә һидаять һәм Мөхәммәдкә (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) бирелгән пәйгамбәрлек нигъмәтләрен] һәм сезгә вәгазь-нәсыйхәт өчен иңдергән Китап һәм Хикмәтне хәтерләгез [дә шөкер итегез]. Аллаһтан куркыгыз һәм белегез: һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче.
232.    Хатыннарыгызны [бер яки ике талак белән кайтуы мөмкин булырлык итеп] аерган булсагыз, алар [гыйддәт көтү] чорларының ахырына якынлашкан чакта, [һәм дин ягыннан яхшы күрелгән, һәм шәригать кануннары буенча] кабул ителгәнчә, үзара килешеп ризалыкка килсәләр, аларны [элекке] ирләренә кияүгә чыгудан тыймагыз. Моның белән, арагыздан Аллаһка һәм Ахирәт көненә иман китергәннәр вәгазьләнә. Бу [хөкемнәр белән гамәл кылуыгыз] сезнең өчен файдалырак һәм пакьрәк. [Файда һәм зарарның кайда булганын] Аллаһ белә, сез исә белмисез!
233.    [Бала] Тудырган хатыннар балаларын тулы ике ел имезергә тиеш, әгәр алар [аталар] имезүне [тулысынча] тәмамларга теләсәләр. Аларның ашау-эчү һәм кием-салымы [шәригать кануннары буенча] кабул ителгәнчә, туган [ата] өстенә [йөкләнә]. Беркемгә дә көченнән килмәстәй нәрсә йөкләнми. Ана – баласы сәбәпле [иренә], ата да баласы сәбәпле [хатынына] зарар китермәсен. [Баланың атасы үлеп киткән очракта] Варис булган кешегә [исән чагында атасы өстендә булган] шул ук [җаваплылык йөкләнә]. Әгәр [ата-ана] икесе дә үзара килешеп һәм [баланың хәле турында] киңәшеп, [баланы] имезүдән аерырга теләсәләр, [монда] аларның икесенә дә гөнаһ юк. [Ләкин имезүдән аеру ананың имезүдән туйганлыгы яки атаның вакчыллыгы сәбәпле булырга тиеш түгел]. Әгәр балаларыгызны [сөт аналарыннан] имездерергә теләсәгез, кабул ителгәнчә, аларның хакларын түләсәгез, сезгә гөнаһ юк. Аллаһтан куркыгыз һәм белегез ки: һичшиксез, Аллаһ – сез нәрсә кыласыз, шуны күрүче.
234.    Арагыздан берегез үлеп, [үзеннән соң] хатыннар калдырса, ул [хатыннар, кияүгә чыкмыйча] дүрт ай да ун [көн] көтә. [И, вәлиләр һәм хакимнәр! Әгәр алар гыйддәт] Вакытларын тутырып, алар, [никахланырга теләүләрен сиздерү кебек шәригать кануннары буенча] кабул ителгәнчә, үзләрен үзләре кайгыртса, сезгә гөнаһ юк. Аллаһ сезнең ни кылганнарыгыздан хәбәрдар.
235.    [И, өйләнү ниятендә булган ирләр! Вафат гыйддәте көтә торган] Хатыннарны сорарга теләп сиздерүегездә яки [ачыктан-ачык белдермичә, киная белән белдереп, теләгегезне] күңелегездә яшереп торуыгызда сезгә гөнаһ юк. Аллаһ сезнең аларны [онытмыйча, һәрвакыт] искә алачагыгызны белә. Ләкин алар белән [якынлык кылу турында] яшерен вәгъдәләшмәгез, мәгәр [шәригать кануннары буенча] кабул ителгән сүзләр генә сөйләгез. [Коръәндә] Мәҗбүри кылынган [гыйддәт вакыты] ахырына җитми торып, никах бәйләнешенә [керергә] карар бирмәгез. Аллаһка күңелләрегездәгенең [тыелган максатларыгыз һәм ниятләрегезнең] мәгълүм булганын [яхшы] белегез һәм Аңардан куркыгыз. Янә белегез ки: һичшиксез, Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, гөнаһларны Ярлыкаучы.
236.    Әгәр сез хатыннарга [якынлык кылу белән] кагылганчы һәм мәһәр билгеләгәнче, аларны талак кылсагыз, сезгә [мәһәр мәсьәләсендә] гөнаһ юк. Аларны [мондый хәлдә шәригать кануннары буенча аерсагыз] кабул ителгәнчә тәэмин итегез: байлык иясе – үз хәленнән килгәнчә, ярлы исә үз хәленнән килгәнчә. [Мондый хатыннарга мәһәр бирү кирәкмәгәнлектән, матди мөмкинлегегезгә карап өске кием, эчке кием һәм баш яулыгы кебек әйберләр бүләк итүегез вәҗиб, бу гамәл, әмергә буйсынып] Игелек кылучылар өстенә бурыч буларак [йөкләнә].
237.    Әгәр инде аларга кагылмыйча, ләкин мәһәр билгеләгәннән соң, аларны талак кылсагыз, [мондый хәлдә мәһәр буларак] билгеләнгән нәрсәнең яртысы [хатын-кызга бирелергә тиеш]. Алар [мәһәр түләнгәнче, аны үзләренә алмыйча] гафу иткән, яки никах килешүе кулында булучы [ир мәһәрне, биргәннән соң, кире алмыйча] гафу иткән очрактан тыш. [Мәһәрне гафу итү – ул аннан баш тарту дигән сүз]. Сезнең [үз хакыгызны үзегезгә тулысынча алмыйча] гафу итүегез тәкъвалыкка якынрак. Үзара [мәрхәмәтле булу һәм] игелекне онытмагыз. Һичшиксез, Аллаһ – сезнең ни кылганнарыгызны күрүче.
238.    [Фарыз] Намазларны һәм [алар арасындагы] урта намазны дәвам итегез. [Намазда] Аллаһ каршында [түбәнчелек белән] тыйнак хәлдә басып торыгыз.
239.    Әгәр [афәтләрдән] курыксагыз [һәм басып намаз уку мөмкинлеге тапмасагыз], җәяү яки [нәрсәгә дә булса] атланган хәлдә [кыйблага юнәлү шартын үтәмичә генә укыгыз, намазны калдырмагыз]. Имин калгач исә, белмәгән нәрсәгезне сезгә өйрәткән рәвештә, Аллаһны [намаз укып] зикер итегез.
240.    Арагыздан берегез үлеп, [үзеннән соң] хатыннарын калдырса, аларны бер елгача [өйләреннән] куып чыгарылмауларын, [калдырылган мал-мөлкәттән] файдалануларын васыять итү тиешле. [И, мәрхүмнең вәлиләре һәм җитәкчеләр!] Әгәр алар [бу вакыт эчендә ирләренең өйләреннән үзләре] чыгып китсәләр, аларның [никахланырга теләүләрен сиздерү кебек шәригать кануннары буенча] кабул ителгәнчә, үзләрен үзләре кайгыртуда сезгә гөнаһ юк. Аллаһ – Бөек [Җиңелмәс], Хикмәт иясе.
241.    Талак кылынган хатыннарның [гыйддәт вакытлары үткәнче, шәригать кануннары буенча] кабул ителгәнчә, [яшәү өчен барлык кирәк-ярак белән] тәэмин ителү хакы бар. [Бу – ширек һәм гөнаһлардан сакланган] Тәкъвалык ияләре өстенә бурыч буларак [йөкләнә].
242.    Аллаһ [ике җиһанда да кирәкле булган] аятьләрен сезгә шулай бәян итә – бәлки, сез [дин һәм дөньягызның төзелеше белән бәйле фарызларны һәм хөкемнәрне] аңларсыз.
243.    Үзләре меңнәрчә [кеше] булсалар да, [йогышлы авыру йоктырудан куркып] үлемнән сакланыр өчен, йортларыннан чыгып китүчеләрне күрмәдеңмени? Аллаһ аларга: «Үлегез!» – дип әйткән иде [һәм алар, бер кеше үлгән кебек, барысы берьюлы үлгәннәр иде]. Шуннан [Аллаһның тәкъдиреннән качып булмаганлыгын төшенеп, гыйбрәт алсыннар өчен] Ул аларны терелткән иде. Һичшиксез, Аллаһ – [гыйбрәт алулары өчен, бу кыйссаны ишеткән бөтен] кешеләргә карата фазыл [-рәхмәт] иясе; [шулай булгач, һәркем Аңа шөкер итәргә тиеш] әмма кешеләрнең күпчелеге [тиешенчә Аңа] шөкер итми.
244.    [Әй, мөселманнар!] Аллаһ юлында [Аның дошманнарына каршы] сугышыгыз һәм белегез: һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Ишетүче, [һәрнәрсәне] Белүче.
245.    Кем дә кем Аллаһка [чын күңелдән дини хезмәтләргә сарыф итеп һәм сораучыга рибасыз акча биреп] бурычка яхшы нәрсә биреп торса, Ул аңа аны [бәрәкәтне һәм әҗерне] кат-кат арттыра. Аллаһ [ризыкны теләгәненә] тарайта һәм [теләгәненә] мул итеп бирә. Сез Аңа кайтарылачаксыз.
246.    [И, борынгыларның тарихын белгән кеше!] Мусадан [галәйһиссәлам] соң Исраил улларыннан булган дәрәҗәле кешеләрне күрмәдеңме? Менә алар үз [Шәмгун исемле] пәйгамбәрләренә: «Безгә бер хөкемдар билгелә дә [аның белән берлектә] Аллаһ юлында сугышыйк!» – дигәннәр иде. Ул: «Әгәр сезгә сугыш [фарыз буларак] язылып, сез сугышка чыкмый калсагыз [ни булыр]?» – дигән иде. Алар: «Йортларыбыздан һәм улларыбыздан [аерылып] куылгач, нишләп безгә Аллаһ юлында сугышмаска?!» – дигәннәр иде. Сугыш [фарыз буларак] язылгач исә, араларыннан бик азларыннан тыш, алар [аннан] баш тарткан иде. Аллаһ – [сүзләрендә тормаган] залимнәрне [бик яхшы] Белүче.
247.    Пәйгамбәрләре аларга: «Һичшиксез, Аллаһ [бу теләгегезгә җавап итеп] сезгә Талутны хөкемдар итеп җибәрде!» – дигән иде. Алар: «Хакимлек итәргә аңардан без лаеклырак була торып һәм аның мал-мөлкәте булмаган хәлдә, ничек инде ул безнең өстән патша була алсын?» – дигән иделәр. Ул [пәйгамбәрләре аларга]: «Һичшиксез, Аллаһ аны сезнең өчен [шактый гына өстенлекләре сәбәпле] сайлады, аңа гыйлемне һәм гәүдәне артыграк бирде. [Хакимлек һәм җитәкчелек бабадан атага мирас итеп күчә торган нәрсә түгел]. Аллаһ хакимлеген теләгәненә бирер. [Чөнки] Аллаһ – чиксез Мәрхәмәт [һәм Белемнәр] иясе, [һәрнәрсәне] Белүче», – дигән иде.
248.    Пәйгамбәрләре аларга: «Аның хөкемдарлыгының билгесе шул булыр ки: ул [Талут] фәрештәләр күтәреп йөрткән табут алып килер; анда [сугышларда качып китмәвегез өчен] Раббыгыздан бер күңел тынычлыгы, һәм Муса гаиләсе белән Һарун гаиләсеннән калган нәрсәләр булыр. Әгәр сез ышанган кешеләр булсагыз, һичшиксез, анда [табутның кайтуында] сезнең өчен [Талутның хөкемдарлыгына зур] билге бар!» – дигән иде.
249.    Талут, гаскәрләр белән юлга чыккач: «Һичшиксез, Аллаһ сезне елга белән сынаячак. Кем дә кем аннан [туйганчы] эчә, ул – миннән түгел. Кем дә кем аны [суны] татымый, [бары] кулы белән бер уч чумырып кына ала, һичшиксез, ул – миннән!» – дип әйткән иде. [Ул елганы күргәнче] Аларның күпчелеге, араларыннан бик азыннан тыш, аннан [туйганчы] эчкән иде. Ул [Талут] һәм аның янында булган иман китерүчеләр [бер уч су белән канәгатьләнеп, Аллаһы Тәгалә биргән көч белән] аны кичеп чыккач [әмирләренең карарына буйсынмыйча, туйганчы эчкәннәре өчен, илаһи бер җәза буларак сусаулары арта төшкән һәм шунлыктан дәрьяны кичә алмый калучылар, иман китерүчеләрдән гафу үтенгәндәй]: «Бүген безнең Җалут һәм аның гаскәрләренә каршы [торырлык] тәкать [вә көчебез] юк», – дип әйткәннәр иде. Үзләренең, чыннан да, Аллаһ белән күрешәчәкләрен шиксез белүчеләр исә [күп итеп эчеп, юлда калганнарга]: «Аллаһның насыйп итүе белән күпме аз санлы төркем бик күп зур төркемнәрне җиңде. Аллаһ сабыр итүчеләр белән», – дигән иде.
250.    Алар [Талутка иярүчеләр] Җалут һәм гаскәрләре белән [сугышыр өчен] очрашкач [Аллаһы Тәгаләгә сыенып]: «И, Раббыбыз! [Җиһадның авырлыкларына бирешмәвебез өчен] өстебезгә чыдамлык яудыр, [дошманнарыбызның күңелләренә курку салып, безнең күңелләребезгә куәт биреп, сугыш кырында] аяк табаннарыбызны ныгыт һәм кяферләр кавеменә каршы безгә ярдәм ит!» – дигәннәр иде.
251.    [Дошман белән очрашкач] Алар Аллаһның ихтыяры белән аларны тар-мар иттеләр. Давыд исә Җалутны үтерде. Аллаһ аңа хакимлекне дә, хикмәтне [һәм пәйгамбәрлекне] дә бирде һәм аңа Үзе теләгән нәрсәләрне [шул исәптән көбә кием үрергә һәм хайваннар белән сөйләшеп аңлашырга] өйрәтте. Әгәр дә кешеләрнең берәүләрен икенчеләреннән Аллаһның яклавы булмаса, җир [тәртибе] бозылыр иде. Әмма Аллаһ – бөтен галәмнәргә карата фазыйләт [һәм игелек] иясе.
252.    [Расүлем!] Бу – Аллаһның аятьләре ки, аларны Без сиңа [ни әһле китап, ни тарихчылар шикләнә алмаслык бер] хаклык белән [чынбарлыкка туры килгән итеп, бер-бер артлы] укыйбыз. [И, Расүлем!] Һичшиксез, син – [Аллаһ хозурыннан] җибәрелүчеләрдән [ки, бернинди китап укымыйча һәм беркемнән дә ишетми торып, бу кыйссаларны сөйләп бирә аласың].
253.    Болар – расүлләр. Без аларның берләрен икенчеләреннән өстен кылдык. Аларның кайберләре белән Аллаһ [арадашчысыз] сөйләште [мәсәлән, Муса [галәйһиссәлам], кайберләрен исә өстен дәрәҗәләргә күтәрде [ул – Расүлем]. Мәрьям улы Гайсәгә [галәйһиссәлам] Без [үлеләрне терелтү, дөм сукыр һәм махау авырулы кешеләрне дәвалау кебек] ап-ачык дәлилләр бирдек һәм Изге рух [Җәбраил [галәйһиссәлам] белән куәтләдек. Әгәр Аллаһ [бөтен кешенең дә һидаятьтә берләшүен] теләгән булса, алардан [пәйгамбәрләрдән] соңгылар [кешеләр] үзләренә [таркаулык һәм адашудан саклаучы] ап-ачык дәлилләр килгәннән соң, бер-берләре белән сугышмаслар иде. Ләкин [Аллаһның ихтыяры белән] алар ихтилафка төштеләр. [Нәтиҗәдә] Аларның кайберләре иман китерде, кайберләре исә [имансызлыкны сайлап] кяфер булдылар. Әгәр Аллаһ теләгән булса, алар бер-берләре белән сугышмаслар иде. Ләкин Аллаһ теләгәнен эшли.
254.    И, иман китерүчеләр! Ни сәүдә, ни шәфәгать [һәм арадашчылык мөмкинлеге] булмаган Көн килмәс борын, Без сезне ризыкландырган нәрсәләрдән [кайберләрен зәкят итеп хәерле юлларда] сарыф итегез. [Зәкяткә ышанмыйча яки аңа җиңел карап, Аллаһы Тәгаләнең әмерен инкяр иткән] Кяферләр исә – [мохтаҗ калачак көннәре өчен, бернәрсә эшләмәгәнлекләре сәбәпле, үз-үзләренә зыян салган] залимнәр.
255.    Аллаһ, Аннан башка илаһ юк, [ул башы һәм ахыры булмаган, затына муафыйк тормыш белән мәңге] Тере, [барлыкка китерелгән һәрнәрсәгә] Тереклек бирүче. Аны ою халәте дә, йокы да басмый. Күкләрдәге һәм җирдәге һәммә нәрсә – Аныкы гына. Кем Аның рөхсәтеннән башка Аның каршында шәфәгать кыла алсын? Ул [бар иткән мәхлукларыннан] элек ни булганны да, соңыннан ни булганын да [һәрнәрсәләрен] белә. Ул [өйрәтергә] теләгән нәрсәләрдән тыш, алар Аның гыйлеменнән берни дә төшенә алмый. [Гарешнең каршындагы тәхете булган] Көрсие [исә] күкләрне һәм җирне каплаган. Аларның икесен саклау Аңа бер дә авырлык китерми. Ул – Бөеклеккә ирештерүче һәм Бөекләрнең Бөеге.
256.    Диндә көчләү юк! [Моның кадәр дәлилләрдән соң] Туры юл адашудан бик ачык аерылды. Кем дә кем тагутларны [шайтанны һәм потларны] инкяр итеп, Аллаһка инанса, ул кубуы [сыну, ватылу ихтималы да] булмаган ышанычлы тоткага тотынган булыр. Аллаһ – [һәрнәрсәне] Ишетүче, [һәрнәрсәне] Белүче.
257.    Аллаһ – иман китерүчеләрнең вәлие [ярдәмчесе]. Ул [тәүфыйк һәм һидаяте белән] аларны [наданлык, нәфескә иярү, көферлеккә китергән вәсвәсә һәм шөбһәләргә төшү кебек бик күп] караңгылыклардан [коткарып] яктылыкка чыгара. Кяфер булучыларның [дуслары һәм] вәлиләре исә – аларны [Ислам булган] нурдан караңгылыкка чыгаручы тагутлар. Алар – Ут әһелләре. Алар – анда мәңге калучылар.
258.    [И, Расүлем!] Аллаһ аңа падишаһлык бирде, дип [узынып] Раббысы [Аның берлеге] хакында Ибраһим [галәйһиссәлам] белән сүз көрәштергәнне [Нәмрудны] күрмәдеңме? Менә [Нәмрудка] Ибраһим [галәйһиссәлам]: «Минем Раббым – [үлеләрне] терелтүче дә, җаннарны алучы да!» – дигән иде. Ул исә: «Мин дә [үлем җәзасы бирелгән кешене гафу итеп, җанын саклап] терелтәм дә [теләгән кешемне үлем җәзасына тартып] җаннарын да алам!» – диде. [Аның бу сүзеннән никадәр ахмак булганын аңлаган] Ибраһим [галәйһиссәлам]: «Һичшиксез, Аллаһ [һәр иртә саен] кояшны көнчыгыштан чыгара, син [бер генә мәртәбә булса да] аны көнбатыштан чыгар!» – диде. [Шулвакыт] Кяфер аптырашта калган иде. Аллаһ [һидаятьне кабул итүдән качып, үз-үзләрен зарарга салган] залимнәр кавемен һидаять итми.
259.    Яки нигезенә кадәр җимерелеп беткән авылдан үткән кеше турында [ишеттеңме?]. Ул: «Үлгәненнән соң Аллаһ моны ничек терелтер икән?» – дигән иде. Аллаһ [шул урында] йөз елга аның җанын алды, шуннан [йөз ел үткәч] терелткән иде. Ул [Аллаһы Тәгалә аңардан]: «[Син монда] Күпме [вакыт] тордың?» – дигәч, ул исә: «Бер көн яки көннең бер өлеше [кадәр аз бер вакыт] тордым», – дигән иде. Ул [Аллаһы Тәгалә]: «Түгел, син [биредә] йөз ел [үле килеш] тордың. Ашамлык һәм эчемлекләреңә кара, [күп вакыт үтүгә карамастан, алар бозылып] үзгәрмәгәннәр. Инде [сөякләре череп һәм таралып яткан] ишәгеңә кара. [Безнең өстен көчебезне аңласыннар һәм] Сине кешеләр өчен бер билге [һәм гыйбрәт] итәргә дип [кире терелттек үзеңне]. [Хәзер] Сөякләрне ничек җыйганыбызны, шуннан соң аларга ит кундырганыбызны кара», – дигән иде. [Ишәге күз алдында терелгәнне күргәннән соң, Аллаһның кодрәте] Аңа күрсәтелгәч, ул: «Һичшиксез, Аллаһның [җанны алу белән терелтүне дә исәпкә алып] һәрнәрсәгә кодрәтле булганын [хәзер инде күреп тә] беләм», – диде.
260.    Заманында Ибраһим [галәйһиссәлам]: «И, Раббым! Миңа үлеләрне ничек терелткәнеңне күрсәтче», – дигән иде. Ул [Аллаһы Тәгалә аңа]: «Әллә син [Минем яңадан терелтә алырга кодрәтле булганыма] ышанмадыңмы?» – диде. Ул исә: «Әйе! [Ышандым] Вә ләкин [үз күзләрем белән күреп] күңелем тынычлансын», – дигән иде. Ул [Аллаһы Тәгалә терелтү могҗизасын күрсәтер өчен аңа]: «[Алайса, тавис, әтәч, карга һәм күгәрчен кавеменнән кулыңа] Дүрт кош ал һәм [кыяфәтләрен яхшы итеп зиһенеңдә калдырыр өчен] аларны үзеңә [таба] әйләндер [терелткәннән соң саташып, күңелеңә шик керерлек булмасын]. Шуннан [аларны кискәләп] һәрбер тау башына алардан берәр кисәк куй. Шуннан аларны үзеңә чакыр, алар сиңа ашыгып киләчәкләр. Бел, һичшиксез, Аллаһ – Бөек [Җиңелмәс], Хикмәт иясе», – диде.
261.    Малларын Аллаһ юлында сарыф итүчеләрнең мисалы – җиде башак үстергән, җиде башакта да йөзәр бөртек булган орлык мисалы. Аллаһ [ихласлыгына карап] Үзе теләгән кешеләргә [әҗер-савапларны] арттыра. Аллаһ – чиксез Мәрхәмәт [һәм гыйлемнәр] иясе, [һәрнәрсәне] Белүче.
262.    Малларын Аллаһ юлында сарыф иткән, биргәннән соң [мохтаҗны] битәрләү һәм [залимнәрчә тупас кыланып] рәнҗетү катыштырмаган кешеләргә Раббылары хозурында саваплар бар. [Кыямәт көнендә] Аларга бернинди дә курку булмас, [дөньяда калдырган нәрсәләре өчен] алар хәсрәт тә чикмәс.
263.    Күркәм бер сүз һәм [теләнченең бертуктаусыз ялваруын] кичерү [нинди дә булса] кимсетү белән бирелгән садакадан яхшырак. Аллаһ – [беркемгә дә Мохтаҗ булмаучы] Бай, Мәрхәмәтле.
264.    И, иман китерүчеләр! Аллаһка һәм Соңгы көнгә ышанмаган, кешегә күрсәтер өчен генә малын сарыф иткәннәр кебек, битәрләү һәм кимсетүләрегез белән садакаларыгызны юкка чыгармагыз. [Рия өчен икейөзлеләнгән кеше] Аның өстендә бераз туфрак булган, коеп яңгыр яугач, [аны туфрактан арындырып] ялан хәлдә калдырган кыя ташы кебек. [Мондый кыя өстендәге туфрактан беркем дә файдалана алмаган кебек] Алар казанган нәрсәләренә ирешә алмаслар. Аллаһ кяферләр кавемен [игелеккә һәм дөреслеккә] һидаять итми.
265.    Аллаһның ризалыгын өмет итеп һәм [чын күңелләре белән җиһадка чыгып, рухларын Ислам юлында ныгыткан кебек] үзләренең күңелләрен ныгытыр өчен, малларын сарыф итүчеләрнең мисалы – биек [һәм тигез] җирдәге [матур] бер бакча кебек; аны эре тамчылы [коеп яуган] яңгыр сугарса, җимешен ике кат бирер. Ләкин аны эре тамчылы [коеп яуган] яңгыр сугармаса да, сибәләп үткән яңгыр [аңа җитә]! Аллаһ – сезнең ни кылганнарыгызны Күрүче.
266.    Арагыздан берәрегез хөрмә агачлары һәм йөзем куаклары үскән, астыннан елгалар агып торган һәм аның өчен анда җимешләрнең төрлесеннән [мул уңыш биргән] бакчасы булып, шулчак ялкынлы өермә килүен һәм [шушы бакчаның] янып бетүен теләр идеме, үзенә картлык ирешеп, бәләкәй балалары калганда? Аллаһ [садакаларның мисалларын ачыклаган] билгеләрне сезгә менә шулай итеп бәян итә. Бәлки, сез фикерләп карарсыз.
267.    И, иман китерүчеләр! [Кәсеп итеп] Тапканнарыгызның иң яхшыларын [хәләлләрен] һәм Безнең сезнең өчен җирдән чыгарган нәрсәләребездән [садака итеп] сарыф итегез. Үзегезгә биргән чакта күзегезне йомып кына алырдай яраксыз нәрсәне [хәер итеп] бирергә тырышмагыз. Белегез, һичшиксез, Аллаһ – [беркемгә дә Мохтаҗ булмаучы] Бай, Мактауга лаеклы.
268.    Шайтан [күңелегезгә вәсвәсә салып] сезгә фәкыйрьлек вәгъдә итә һәм [котыртып] яманлыкны [саранлыкны] боера. Аллаһ исә [иң яраткан нәрсәләрегезне Аның юлында биргән очракта] сезгә Үз катыннан мәгъфирәт һәм фазыл вәгъдә итә. Аллаһ – чиксез Мәрхәмәт [һәм Белемнәр иясе], [һәрнәрсәне] Белүче.
269.    Ул [Аллаһы Тәгалә] хикмәтне теләгәненә бирә. Кемгәдер хикмәт бирелгән икән, [димәк] аңа бик зур игелек бирелгән. Әмма [гыйлем белән гамәл кылган һәм шик вә бозык уйлардан котылган чын] акыл ияләре генә [Аллаһның билгеләре һәм кисәтүләре хакында] фикер йөртә.
270.    Хәер-садака итеп нәрсә сарыф итсәгез яки нәзер итеп өстегезгә нәрсә йөкләсәгез дә, һичшиксез, Аллаһ моны белә [һәм шуңа карата әҗерен дә бирә]. Залимнәргә [Аллаһы Тәгаләнең газабыннан коткара алырлык] ярдәмчеләр юк.
271.    Әгәр садакаларыгызны ачыктан-ачык бирәсез икән, бу бик яхшы. Әмма әгәр моны яшерсәгез һәм аларны [очраган бер сораучыга түгел, чыннан да, ихтыяҗы булган] фәкыйрьләргә [беркемгә дә күрсәтмичә һәм ишеттермичә] бирсәгез, бу сезнең өчен тагы да яхшырак. Ул [Аллаһы Тәгалә биргән садакаларыгыз сәбәпле, бөтен гөнаһларыгызны булмаса да] начар эшләрегездән кайберләрен гафу итәр. Аллаһ сезнең [ачык-яшерен, күренгән-күренмәгән бөтен нәрсәгезне Белүче һәм] ни кылганнарыгыздан хәбәрдар.
272.    [И, Расүлем!] Аларны [туры юлга күндерү мәгънәсендә] һидаять итү сиңа йөкләнмәгән. [Син – кешеләргә туры юлны күрсәтә алган бер кисәтүче һәм сөендерүче генә. Шуңа күрә, синең вазифаң – аларга ишеттерү]. Әмма Аллаһ [туры юлга ирештерәчәк һидаятьне бар итеп] Үзе теләгәнне һидаять итә. Хәердән нәрсә бирсәгез, [моның әҗере] үзегез өчен. Сез Аллаһның ризалыгын өмет итүдән тыш, башка бернәрсә өчен сарыф итмисез. Хәердән нәрсә сарыф итсәгез, [савабы] сезгә тулысынча кайтарылачак, һәм сезгә [әҗер-савапларыгыз киметелеп] золым ителмәячәк.
273.    [Хәерләрегез, садакаларыгыз, зәкятләрегез] Аллаһ юлында [үзләрен җиһадка һәм гыйлемгә багышлап] тоткарланган, [шуңа күрә] җирдә [яшәү чыганагы булган эш белән] йөри алмаган фәкыйрьләргә [тиешле]. Тыйнаклыклары аркасында [теләнеп йөрмәгәннәре өчен], белмәгән кеше аларны бай дип санар. [Расүлем!] Син аларны йөз-кыяфәтләреннән танырсың. Алар [йөзләрен ертып] йөдәтә-йөдәтә кешеләрдән соранмыйлар. Хәердән нәрсә сарыф итсәгез дә, һичшиксез, Аллаһ – аны Белүче.
274.    Төнлә һәм көндез, яшерен һәм ачыктан-ачык малларын сарыф иткән кешеләргә – Раббылары катында әҗерләре [әзерләп куелган]. Аларга бернинди дә курку булмас, [дөньяда калдырган нәрсәләре өчен] алар хәсрәт тә чикмәс.
275.    Риба ашаучылар [каберләреннән] шайтан сугып еккан тиле кеше газапланган кебек кубарылырлар. Бу [җәза] аларга: «Сату-алу да риба кебек бит», – дигәннәре өчен. Хәлбуки, Аллаһ сату-алуны хәләл итте, [акчаны акчага алыштырганда яки бер үк төрле малларны алмашканда] рибаны исә харам кылды. Кем дә кем Раббысыннан аңа [рибаны тыйган] үгет-нәсыйхәт килгәннән соң, [аңа ияреп, ялгышыннан] ваз кичә, үткән нәрсә – аның үзе өчен [рибадан алганнары соралмый]. Аның эше – Аллаһка [калдырыла]. Кем дә кем [рибаны хәләл дип кабул итү фикеренә] кайта, алар – Ут әһелләре. Алар – анда мәңге калучылар.
276.    Аллаһ рибаны юк итә, садакаларны исә [бәрәкәтләндереп] арттыра. Аллаһ [рибаны хәләл санап инкярга төшкән] кяфер һәм [өзлексез харам ашап гөнаһ кылуын туктатмаган] гөнаһлы беркемне дә сөйми.
277.    Иман китергән, [ураза һәм хаҗ кебек] изге гамәлләр кылган, [фарыз] намаз укыган, зәкят биргән кешеләр өчен әҗерләре – Раббылары хозурында [әзерләнгән]. Аларга [Ахирәттә] бернинди курку да булмас, [дөньяда калдырган нәрсәләре өчен] алар хәсрәт тә чикмәс.
278.    И, иман китерүчеләр! Әгәр [чыннан да] мөэминнәр икәнсез, Аллаһтан куркыгыз һәм риба өлешен калдырыгыз.
279.    Әгәр алай итмәсәгез [рибаны тыйган әмерне үтәмәсәгез], Аллаһ һәм расүленнән булачак сугышны белегез. Әгәр [рибачылыктан] тәүбә итсәгез, малларыгызның нигезе [булган төп өлеше] – сезнеке. [Бурычлылардан артык сорап] Золым иткән һәм [төп өлешегез киметелмичә] золым күргән булмассыз.
280.    Әгәр [бурычлы] авыр хәлдә булса, аның хәле җиңеләйгәнче көтү [кирәк]. [Тарлыкта яшәгән кешеләрдән алачагыгызның бөтенен яки бер өлешен] Гафу итсәгез, сезнең өчен яхшырак. Әгәр сез [бурычны кичерүнең сезгә нинди зур савап китерәчәген] белсәгез иде!
281.    Аллаһка кайтарылачак, шуннан һәркемгә ирешкәннәре тулысынча биреләчәк һәм беркемгә дә [саваплары киметелеп яки гөнаһлары арттырылып] золым ителмәячәк көннән куркыгыз.
282.    И, иман китерүчеләр! Билгеләнгән бервакытка кадәр бер-берегезгә бурыч бирсәгез, [бәхәс-тартышуларга юл ачмас өчен] аны [теркәп] языгыз. [Ышанычлы] Язучы арагызда [аерма ясамыйча] гаделлек белән язсын. Яза белгән беркем дә Аллаһ [язу сәнгатенә] өйрәткәнчә [дөрес итеп] язудан баш тартмасын, язсын. Өстендә [үтәләсе] хак булган [бурычлы] кеше исә [бурычын дөрес итеп] яздырсын, [кайтарырга тиешле хакны яшерүдән] Раббысы Аллаһтан курыксын һәм аннан [бурычтан] бернәрсәне дә киметмәсен. Әгәр өстендә хак булган [бурычлы] кеше акылсыз яки [балигъ булмаган бала һәм балага әйләнгән карт кебек] зәгыйфь булса, яисә [телсезлек һәм телне белмәү сәбәпле] үзе әйтеп яздыра алмаса, [Яклаучы, тәрҗемәче кебек аның эшләрен башкаручы] вәлие гаделлек белән яздырсын. [Арагыздагы мөселман, ирекле һәм балигъ яшькә җиткән] ирләрегездән ике шаһит итегез. Ике ир кеше булмаса, үзегез [шаһитлыкларына] риза булган бер ир һәм ике хатын кеше [булсын], әгәр аларның берсе [онытып яки башка сәбәп белән] ялгышса, икенчесе аның исенә төшерер. Шаһитлык кылучылар, чакырылган вакытта, [бу эштән] баш тартмасын. Зурмы яки кечкенәме, аның [бурычның бирелү] вакытына кадәр язарга иренмәгез. Бу [язышуыгыз] Аллаһ катында гаделрәк, шаһитлык [үтәлү] өчен ышанычлырак һәм шикләнмәвегезгә якынрак. Мәгәр үзара башкарган сату-алуыгыз кичектерелми [һәм кулдагы акча белән түләнеп исәп-хисапны өзә] торган булса, аны язмавыгызда сезгә бер гөнаһ та юк. Сату-алу иткән вакытта шаһит тотыгыз. Язучыга да, шаһитка да зарар китерелмәсен. Әгәр [болай] ителсә, һичшиксез, бу – сездәге бозыклык. Аллаһтан куркыгыз. Аллаһ сезгә [дөнья вә Ахирәт өчен кирәкле һәрнәрсәне] өйрәтә. Аллаһ – һәрнәрсәне белүче.
283.    Әгәр сез сәфәрдә булып, язучы таба алмасагыз, [мондый хәлдә] рәһен алынсын [бурычны кайтаруга бер дәлил, ышаныч булсын]. Әгәр арагыздан берегез икенчегезгә ышана [һәм рәһен алуны кирәксенми] икән, ышаныч белдерелгән [бурычлы] кеше Раббысы Аллаһтан курыксын һәм әманәтен кайтарсын. [И, бурычлылар һәм шаһитлар! Үзегезгә кагылсынмы, башкаларга кагылсынмы, берничек тә] Шаһитлыкны яшермәгез. Кем дә кем аны яшерә, һичшиксез, ул – калебе гөнаһлы кеше. Аллаһ – сезнең [шаһитлыкны яшерү-яшермәү мәсьәләсендә] ни кылганнарыгызны белүче.
284.    Күкләрдә һәм җирдә булган һәммә нәрсә – [хакимлек һәм ия булу җәһәтеннән] Аллаһныкы гына. Күңелләрегездә булганны ачык белдерсәгез дә, аны яшерсәгез дә, Аллаһ моның өчен сезне хисапка тартачак. Ул теләгән кешене ярлыкар, теләгән кешегә газап бирер. Аллаһ – һәрнәрсәгә Кодрәтле.
285.    Расүл (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) Раббысыннан үзенә иңдерелгәнгә иман китерде, мөэминнәр дә [иңдерелгән бөтен нәрсәгә иман китерделәр]. Барысы да Аллаһка, фәрештәләренә, китапларына, пәйгамбәрләренә иман китерделәр. «Аның пәйгамбәрләреннән берсен дә башкаларыннан аермыйбыз» [диделәр]. Алар: «[Боерыгыңны] Ишеттек, [әмереңә] итагать иттек. И, Раббыбыз, мәгъфирәтеңә сыенабыз! [Үлгәннән соң] Кайтуыбыз – тик Сиңа!» – диделәр.
286.    Аллаһ беркемгә дә көченнән килмәслек нәрсә йөкләми. Һәркемнең [изге гамәлләр эшләп] казанганы үз файдасына, [начарлык] кылганы да үз зарарына. «И, Раббыбыз, әгәр без онытсак яки ялгышсак, син безне җавапка тартма! И, Раббыбыз, бездән алда килгәннәргә йөкләгән шикелле безгә дә авыр йөк йөкләмә! И, Раббыбыз, безгә көчебез җитмәгән нәрсәләрне дә йөкләмә! Безне гафу ит! Безне ярлыка! Безне кызган! Син – безнең Яклаучыбыз. Кяферләр кавеменә каршы [да] Син безгә ярдәм ит!»
 

Фото на анонсе: © Рамиль Гали / «Татар-информ»