Татарча Коръән тәфсире: перевод первой половины суры «Ниса» (1- 88 аяты)

Права женщин, вопросы брака и развода, вопросы долга и аманата

В суре «Ан-Ниса» («Женщины») Всевышний Аллах более подробно рассматривает такие основные положения шариата, как вопросы брака, развода, военных действий, переселения (хиджры), права женщин, отношение к сиротам, вопросы долга и аманата (ответственного хранения имущества), клятв и иные вопросы.

Саид бин Джубейр сказал: «Сказал мне Умар бин Аль-Хаттаб (да будет доволен им Аллах): «Прочитавший суры «Аль-Бакара», «Аль Имран» и «Ан-Ниса» за одну ночь будет записан в усердно поклоняющиеся».

4. Сура ан-Ниса (Женщины) – Мединская, 176 аятов.

С именем Аллаха Милостивого [ко всем на этом свете], Милующего [лишь верующих на том свете].

1.    О люди! Бойтесь [ослушаться] вашего Господа, который создал вас из одного человека [Адама], создал из него же ему супругу и расселил [по земле произошедших] от них двоих многих мужчин и женщин. Бойтесь Аллаха, именем Которого вы просите друг друга, и чтите родственные связи. Поистине, Аллах – Наблюдающий за вами. 
2.    Отдавайте сиротам [когда они достигнут совершеннолетия] их имущество и не заменяйте [свое] дурное [имущество] на [их] хорошее. Не поедайте их имущество вместе со своим имуществом. Поистине, это великий грех. 
3.    Если [желаете жениться на сироте, но] боитесь, что не будете справедливы к сиротам, то женитесь на [других] женщинах, которые нравятся вам: на двух, трех и четырех. А если боитесь, что не будете одинаково справедливы к ним, то довольствуйтесь одной [женой] или невольницами. Это ближе к тому, чтобы не уклониться [от справедливости]. 
4.    Отдавайте женщинам [на которых вы женились] их брачный дар [махр] безвозмездно. Но если они добровольно вернут вам часть его, то [примите и] употребляйте это свободно и во благо [себе]. 
5.    Не отдавайте [о опекуны] неразумным людям вашего имущества [их имущества, которое находится под вашим управлением], которое Аллах сделал вам поддержкой. Кормите и одевайте их из него и говорите с ними мягко. 
6.    Испытывайте сирот [их разум и способность управлять имуществом], пока они не достигнут брачного возраста. Если обнаружите в них зрелость ума, то отдайте им их имущество. Не поедайте его расточительно в спешке, пока те не вырастут. Кто [из опекунов] богат, пусть воздержится [от использования имущества сирот], а кто беден, пусть тратит [из него] на себя по необходимости. Когда вы будете передавать им их имущество, то делайте это в присутствии свидетелей. Достаточно того, что Аллах потребует [с людей] отчета. 
7.    Мужчинам – доля из того, что оставили [в наследство покойные] родители и [близкие] родственники. И женщинам – доля из того, что оставили [в наследство покойные] родители и [близкие] родственники, будь то мало [наследства] или много – удел [наследства установлен в ­Куръане и он] обязательный [для передачи тем, кому оно полагается по Шариату]. 
8.    Если при распределении наследства присутствуют обладатели родства [не имеющие права наследования], сироты и бедняки, то дайте им [что-нибудь] из него [из наследства] и скажите им что-то хорошее [в утешение]. 
9.    И пусть [опекуны сирот] опасаются [за них], как боялись бы за своих слабых потомков, если бы им пришлось оставить их после себя [сиротами]. И пусть они боятся Аллаха и говорят лишь правильные слова [как если бы говорили со своими собственными детьми]. 
10.    Поистине, несправедливо поедающие имущество сирот наполняют животы свои огнем. И в Огне они будут гореть. 
11.    Аллах завещает вам относительно ваших детей: мужскому полу – доля, равная доле двух женщин. Если [детей] женского пола больше двух, то им – две трети того, что он [умерший] оставил [в наследство]. А если [дочь] одна, то ей – половина. И каждому из родителей [умершего] – одна шестая того, что он оставил, если у него есть ребенок. А если у него нет ребенка, то ему наследуют родители, и матери – одна треть. А если у него есть братья [или сестры], то матери – одна шестая. [Деление наследства производится] После выплаты по завещанию и [выплаты] долга. Вы не знаете, кто вам ближе и полезнее – ваши дети или родители. [Такое деление –] Обязательное [установление] от Аллаха. Поистине, Аллах – Знающий, Мудрый.
12.    Вам [мужья] – половина того, что оставили ваши жены, если у них нет ребенка. А если у них есть ребенок, то вам – четверть того, что они оставили. [Деление наследства производится] После выплаты по завещанию и [выплаты] долга. Им принадлежит четверть того, что вы оставили, если у вас нет ребенка. Но если у вас есть ребенок, то им – одна восьмая того, что вы оставили после выплаты по завещанию и [выплаты] долга. Если у [умерших] мужчины или женщины, которые оставили наследство, нет родителей или детей, но есть брат или сестра [по матери], то каждому из них – одна шестая. Однако если их [братьев и сестер по матери] больше, то делят между собой одну треть [после выплаты] по завещанию и [выплаты] долга, если это не причиняет [никому из наследников] вреда. [Все это –] Приказ Аллаха. И Аллах – Знающий, Отменяющий наказание. 
13.    Таковы границы Аллаха [установленные Им для вас]. Кто покорен Аллаху и Его Посланнику, того Аллах введет в [райские] сады, под которыми текут реки. Они останутся там навечно. Это – великий успех. 
14.    А кто ослушается Аллаха и Его Посланника, и переходит [установленные Аллахом] границы, того Он введет в Ад, где он [неверующий] будет вечно. И ему – унизительное наказание. 
15.    Если кто-то из ваших женщин совершит прелюбодеяние, пусть засвидетельствуют [это] четыре свидетеля из вас [о мужчины-мусульмане]. Если они засвидетельствуют [совершение прелюбодеяния], то заприте их в доме, пока смерть не заберет их, или пока Аллах не установит для них [другой] путь. 
16.    Если двое из вас совершат это [прелюбодеяние], то накажите их обоих. Но если они раскаются и станут поступать праведно, то оставьте их [не порицайте], ведь Аллах – Принимающий покаяние, Милующий. 
17.    Поистине, покаяние перед Аллахом для тех, кто совершает дурное по своему невежеству и вскоре [до наступления смерти] кается. Аллах принимает их покаяние, ибо Аллах – Знающий, Мудрый. 
18.    Но покаяние не для тех, кто – когда смерть к нему приходит – говорит: «Вот сейчас я раскаиваюсь», – и [не будет принято покаяние] тех, кто умирает неверующим. Им Мы приготовили болезненное наказание. 
19.    О верующие! Не разрешено вам получать по наследству женщин против их воли. Не создавайте им препятствий ради того, чтобы завладеть частью того, что вы дали им [в качестве махра], если только они не совершали явного разврата. И живите с ними согласно установленному [Шариатом и хорошими обычаями]. А если они неприятны вам, то ведь в том, что вам неприятно, Аллах мог заложить огромное благо [для вас]. 
20.    Если вы захотели [развестись и] заменить одну жену на другую, и первой из них вы дали [в качестве махра] кинтар [много золота], то не берите из этого ничего. Неужели вы станете забирать это несправедливо, совершая [тем самым] явный грех?! 
21.    И как вы можете забрать это [махр и присвоить себе], если вы сошлись друг с другом, и они взяли с вас твердое обещание [заключив с вами брак]? 
22.    Не женитесь на женщинах, на которых были женаты ваши отцы, если только это не произошло раньше [до запрета]. Поистине, это разврат, это вызывает гнев [Аллаха], и это и плохой путь. 
23.    Для вас запретны [в качестве жен] ваши матери, дочери, сестры, ваши тетки по отцу и тетки по матери, дочери брата, дочери сестры, молочные матери, молочные сестры, матери ваших жен, ваши падчерицы, которые у вас на попечении, с матерями которых у вас была близость. А если не было близости с ними, то на вас не будет греха [если вы женитесь на их дочерях]. А также [запретны] жены ваших родных сыновей. [Вам запрещено] Жениться одновременно на двух сестрах, если только это не произошло раньше [до запрета]. Поистине, Аллах – Прощающий, Милующий [вас]. 
24.    И [запрещены вам для брака] замужние женщины, кроме невольниц. [Это] Предписание Аллаха для вас. Вам дозволены [для брака] все остальные женщины, если хотите жениться на них, [заплатив махр] из вашего имущества, а не [воспользоваться ими] для распутства. Заключив брак, вы обязаны передать им их махр. Нет на вас греха, если договоритесь [об увеличении или уменьшении махра] после того, как установите обязательное [количество махра]. Поистине, Аллах – Знающий, Мудрый. 
25.    И кто из вас не имеет возможности жениться на свободной верующей женщине, пусть женится на верующих рабынях. Аллах лучше знает о вашей вере. Вы и они – друг от друга. Поэтому женитесь на них [верующих рабынях] с разрешения их хозяев и давайте им махр, как принято [при заключении брака]. [Женитесь] На целомудренных, а не на распутницах или имеющих любовников. А если после замужества они [невольницы] совершат прелюбодеяние, то им – половину от наказания свободных женщин. Это [женитьба на рабыне] – для тех из вас, кто опасается прелюбодеяния. Но проявить терпение [не вступая в брак с рабыней] – лучше для вас. И Аллах – Прощающий, Милующий [вас]. 
26.    Аллах хочет объяснить вам [положения вашей религии], направить вас по пути ваших предшественников [пророков и праведников] и принять ваше покаяние, ведь Аллах – Знающий, Мудрый. 
27.    И Аллах хочет принять ваше покаяние, а следующие своим страстям хотят, чтобы вы отклонились [от истины] как можно дальше. 
28.    Аллах хочет облегчить вам [вашу религию], ведь человек создан слабым. 
29.    О верующие! Не проедайте имущества друг друга запретными способами, а [обменивайтесь имуществом] только путем торговли по взаимному согласию. И не убивайте друг друга [не проливайте кровь своих братьев-мусульман]. Поистине, Аллах милостив к вам. 
30.    А кто поступает так [совершает запретное], преступая границы [дозволенного] и совершая зло, того мы бросим в Ад [где он будет гореть]. И это для Аллаха легко. 
31.    Если вы отдалитесь от больших грехов, которые вам запрещены, то Мы простим ваши прегрешения [малые грехи] и введем вас через почтенный вход [в Рай]. 
32.    И не желайте того, что Аллах дал одним из вас как преимущество перед другими. Мужчинам – доля из того, что они приобрели, и женщинам – доля из того, что они приобрели. И просите у Аллаха о Его щедрости. Поистине, Аллах знает обо всем. 
33.    Каждому человеку Мы определили близких, [которые наследуют] то, что оставили родители и родственники. И тем, с кем вы связаны клятвами, отдавайте их долю. Поистине, Аллах – Свидетель всему. 
34.    Мужчины руководят женщинами, потому что Аллах дал одним преимущества перед другими и потому что они [мужчины] расходуют [на женщин] свои средства. Праведные женщины – это те, которые покорны [Всевышнему Аллаху и соблюдают права своих мужей] и сохраняют скрытое, что должны хранить из того, что сохранил Аллах. А тем женщинам, непокорности которых вы опасаетесь, делайте наставления, [если же наставления не принесут пользы, то] разделите с ними постель [отказывая им в близости или спите на другой кровати], [а если и это не поможет, то слегка] стукните их. А если они послушны, то не ищите путей причинения им вреда. Поистине, Аллах – Возвышенный, Великий. 
35.    Если вы опасаетесь разлада между ними [мужем и женой], то отправьте [к ним] судью из его семьи и судью из ее семьи. Если они хотят примирения, то Аллах даст им успех. Поистине, Аллах – Знающий, Сведущий. 
36.    Поклоняйтесь Аллаху и не приравнивайте к Нему никого. И хорошо относитесь к родителям, родственникам, сиротам, нищим, соседям – как к близким, так и дальним, – вашим спутникам, к путникам и невольникам. Поистине, Аллах не любит самодовольных хвастунов – 
37.    [тех] которые скупы, призывают других к скупости и скрывают то, что Аллах дал им из Своих щедрот [как богатство или знания]. И Мы приготовили для неверующих унизительное наказание. 
38.    И [Аллах также не любит тех] кто расходует свое имущество напоказ людям и не верит в Аллаха и в Судный день. И если его товарищ – шайтан, то это очень плохой товарищ! 
39.    И что плохого с ними случится, если они уверуют в Аллаха и в Судный день и станут тратить [на благие цели] то, чем наделил их Аллах? И Аллах знает о них [все]. 
40.    Поистине, Аллах не совер-шает несправедливости даже весом с мельчайшую частицу. А если [поступок] хороший, то Аллах увеличит его [вознаграждение за него] и даст от Себя великую награду. 
41.    Что случится [с неверующими], когда Мы приведем от каждой общины по свидетелю, а тебя [о Мухаммад] приведем свидетелем против этих [людей из твоей общины]? 
42.    В тот день неверующие, не подчинившиеся Посланнику, [пожалеют, что отрицали ­Аллаха и Его Посланника, и] захотят, чтобы землю выровняли над ними. Они не смогут скрыть от Аллаха ни одной речи [все части их тела будут свидетельствовать против них]. 
43.    О верующие! Не приближайтесь к намазу, будучи пьяными, пока не станете понимать [смысл того], что говорите, и [не приближайтесь к намазу] будучи в состоянии большого осквернения, пока не искупаетесь, если только вы не в пути [и не смогли найти воду для омовения]. Если же вы больны или в пути, и кто-то из вас справил нужду или вступал в близость с женщинами, и вы не нашли воды, то совершите таяммум чистой землей, протерев лицо и руки. Поистине, Аллах – Стирающий грехи, Прощающий. 
44.    Разве ты не видел, как те, кому была дана одна из [священных] книг, приобретают заблуждение и хотят, чтобы вы сбились с [истинного] пути [и стали заблудшими, подобно им]?  
45.    Аллах лучше [вас] знает ваших врагов. Но достаточно Аллаха как Покровителя! И достаточно Аллаха как Помощника! 
46.    Среди иудеев есть такие, которые переставляют слова местами и говорят: «Слушаем и ослушаемся» и «Слушай и не будь услышан», и «Заботься о нас» [«Раʼина»]. Они искажают слова, пороча [истинную] религию. Если бы они говорили: «Слушаем и повинуемся» или «Слушай» и «Присматривай за нами», – это было бы лучше для них и прямее. Однако Аллах проклял их за неверие! И они не верят, за исключением немногих. 
47.    О те, кому была дана Книга! Уверуйте в то [в Куръан], что Мы ниспослали в подтверждение того, что у вас [Таурата], пока Мы не стерли [ваши] лица и не развернули их назад! [Уверуйте] Пока Мы не прокляли вас, как прокляли людей субботы [из-за несоблюдения ее]! Повеление Аллаха всегда исполняется! 
48.    Поистине, Аллах не прощает, когда к Нему приравнивают [кого-то], но прощает то, что меньше этого [по тяжести греха], кому пожелает. Кто же приравнивает [кого-либо] к Аллаху, тот измыслил великий грех. 
49.    Разве ты не видел тех, кто оправдывает сам себя? Но нет! Аллах оправдывает, кого пожелает, и они не будут обижены на самую малость. 
50.    Посмотри, как они клевещут на Аллаха ложью! Этого достаточно в качестве явного греха! 
51.    Разве ты не видел тех, кому была дана одна из [священных] книг? Они верят в джибта и тагута и говорят неверующим: «Эти [язычники] на более верном пути, чем верующие». 
52.    Они – те, кого проклял Аллах [лишив их Своей милости]. А кого проклял Аллах, тому ты не найдешь помощника [способного избавить от наказания]. 
53.    Или же они [думают, что] обладают долей власти? Будь это так, они не дали бы людям [по своей жадности что-либо] даже [размером с] бороздку на финиковой косточке. 
54.    Или же они [иудеи] завидуют людям [мусульманам] из-за того, что Аллах дал им из Своих щедрот? А ведь Мы дали роду Ибрахима Книгу и мудрость, и Мы дали им великую власть. 
55.    Среди них [иудеев] есть те, кто поверили в него [Мухаммада], и те, кто отвернулся от него. Достаточно им будет Ада в качестве наказания! 
56.    Поистине, не поверивших в Наши аяты, Мы сожжем в огне [Ада]. Каждый раз, когда их кожа сгорит, Мы заменим ее новой кожей, чтобы они вкусили [новое] наказание. Поистине, Аллах – Достойный, Мудрый. 
57.    А верующих, совершавших хорошие поступки, Мы введем в [райские] сады, под которыми текут реки. Они останутся там навсегда, навечно. У них там будут чистые супруги. Мы введем их в вечную [приятную] тень. 
58.    Поистине, Аллах велит вам возвращать вверенное на хранение [имущество] его владельцам и когда вы судите людей, [велит] судить по справедливости. Поистине, то, к чему побуждает вас Аллах, – прекрасно! Поистине, Аллах – Слышащий, Видящий. 
59.    О верующие! Подчиняйтесь Аллаху, подчиняйтесь Посланнику и вашим руководителям. Если же вы станете спорить о чем-либо, то обратитесь с этим [за раз­ъ­яснением] к Аллаху [ища ответ в Его Книге] и Посланнику [или к его Сунне], если вы верите в Аллаха и в Судный день. Это – лучше и прекраснее по итогу! 
60.    Разве ты [о Мухаммад] не видел тех, кто ложно полагает, что уверовал в ниспосланное тебе и в ниспосланное [пророкам] до тебя, при этом они хотят обратиться за судом к тагуту, хотя им приказано не веровать в него? Шайтан хочет увести их далеко [от истинного пути]. 
61.    И когда им говорят: «Придите к тому, что ниспослал Аллах, и к Посланнику», – ты видишь, как лицемеры сразу отворачиваются от тебя. 
62.    А что будет, когда бедствие обрушится на них за то, что совершили их руки? Затем они придут к тебе и будут клясться Аллахом [говоря]: «Мы желали [нашими действиями] лишь добра и успеха». 
63.    Аллах знает, что у них в сердцах. Так отвернись от них, при этом наставляй их и говори им о них же убедительные слова [предупреждая их о губительности лицемерия]. 
64.    И Мы отправляли посланников лишь для того, чтобы им подчинялись с дозволения Аллаха. Если они, навредив себе [совершив грех], пришли бы к тебе и попросили прощения у Аллаха – и если бы Посланник попросил прощения за них – то они нашли бы в Аллахе Того, Кто принимает покаяние и милует [Своих рабов]. 
65.    Но клянусь твоим Господом, они не станут верующими, пока не назначат тебя судьей в своих запутанных делах, не перестанут испытывать в душе несогласие с твоим решением и не подчинятся полностью. 
66.    Если бы Мы предписали им [как в свое время иудеям]: «Убейте друг друга [пусть невинные убьют виновных] или покиньте свои дома», – то только малое их количество сделало бы это. А если бы они исполнили данное им наставление, это было бы лучше для них и сильнее укрепило бы их [в вере]. 
67.    И тогда Мы даровали бы им от Нас великую награду 
68.    и непременно повели бы их прямым путем. 
69.    Покорные Аллаху и [Его] Посланнику окажутся вместе с теми, кого облагодетельствовал Аллах: пророками, правдивейшими, мучениками [за веру] и праведниками. Как же прекрасны эти спутники! 
70.    Это щедрость от Аллаха, и достаточно того, что Аллах – Знающий. 
71.    О верующие! Будьте осторожны [остерегайтесь врагов] и выходите [на войну] отрядами или же выходите все [одним войском]. 
72.    И, поистине, среди вас есть тот, кто непременно станет медлить. Если вас постигнет беда [и поражение], то он скажет: «Аллах оказал мне милость тем, что я не оказался рядом с ними». 
73.    А если Аллах проявит к вам щедрость [даровав победу], то он обязательно скажет, словно между ним и вами никогда не было дружбы: «О, если бы я был вместе с ними и добился [такого же] огромного успеха [получив богатые трофеи]!» 
74.    Так пусть воюют на пути Аллаха [с врагами Его религии] те, кто продает земную жизнь за вечную! Кто, воюя на пути Аллаха, будет убит или победит, тому Мы дадим великую награду. 
75.    Что с вами, почему вы не воюете на пути Аллаха и [для поддержки] слабых мужчин, женщин и детей, которые говорят: «Господь наш! Выведи нас из этого селения, жители которого притеснители. Дай нам от Себя покровителя и дай нам от Себя помощника». 
76.    Верующие сражаются на пути Аллаха, а неверующие сражаются на пути тагута. Так сражайтесь же против приспешников шайтана! Поистине, козни шайтана слабы! 
77.    Разве ты не видел тех, кому было сказано: «Воздержитесь [от сражения] и [просто] совершайте намаз и выплачивайте закят». А когда им предписано было сражаться, некоторые из них стали бояться людей так, как [следует] бояться Аллаха, или даже сильнее. Они говорили [боясь за свою жизнь]: «Господь наш! Почему Ты предписал нам сражаться [теперь, когда мы достигли благополучия]? О, если бы Ты отложил для нас [сражение хоть] ненадолго!» Скажи [им]: «Удовольствия земной жизни быстротечны, а вечная жизнь лучше для богобоязненного [верующего]. Вы не будете обижены даже на размер бороздки на косточке финика [и ваше вознаграждение не будет уменьшено]». 
78.    Где бы вы ни были, смерть настигнет вас, даже если вы окажетесь в укрепленных башнях. И если их [лицемеров] постигает [что-то] хорошее, они говорят: «Это – от Аллаха». А если их постигает плохое, они говорят: «Это – от тебя [о Мухаммад, ибо ты приносишь несчастья]». Ответь [им, о Мухаммад]: «Все [что случается] – от Аллаха». Что с ними, они почти не понимают слова? 
79.    Все хорошее, что постигает тебя [о человек, это не результат твоих стараний, а милость] – от Аллаха. А все плохое, что постигает тебя, – от тебя самого. Мы отправили тебя [о Мухаммад] Посланником к людям. Достаточно того, что Аллах – Свидетель. 
80.    Кто подчиняется Посланнику, тот подчиняется Аллаху. А кто отворачивается, то [не переживай о нем] ведь Мы не отправили тебя хранителем для них [и ты не отвечаешь за их поступки]. 
81.    Они [лицемеры] говорят: «Мы покорны [тебе, о Мухаммад]». Но уходя от тебя, часть из них ночами замышляет не то, что ты говорил [противореча тебе]. И Аллах записывает все, что они замышляют ночами. Так отвернись от них и полагайся на Аллаха. Достаточно Аллаха как Поручителя! 
82.    Неужели они не размышляют над Куръаном? Ведь если бы он был не от Аллаха, они нашли бы в нем много противоречий [в его содержании и стилистике]. 
83.    Когда до них [лицемеров] доходит весть о безопасности [и победе] или опасности [поражении], они распространяют ее [не задумываясь о последствиях]. Если бы они обратились с этим к Посланнику и руководителям [мусульман до того, как распространить это известие], тогда узнали бы ее [весть] те, кто может проверить из них [опытных и знающих лидеров мусульман]. Если бы не щедрость Аллаха и Его милость к вам, то вы непременно последовали бы за шайтаном, за исключением немногих. 
84.    [О Мухаммад! Даже если ты останешься один] Сражайся на пути Аллаха, ведь ты в ответе только за самого себя, и побуждай верующих. Возможно, Аллах отразит натиск неверующих. И Аллах сильнее [их всех] и суровее в наказании. 
85.    Кто будет заступаться в хорошем [в том, что соответствует Шариату], тот получит за это награду. А кто будет заступаться в плохом, тот получит за это наказание. И Аллах – Могущественный. [Он наблюдает за всем и наделяет творения всем необходимым] 
86.    Когда вас приветствуют [хорошим] приветствием, отвечайте лучшим [приветствием] или таким же. Поистине, Аллах потребует отчет обо всем. 
87.    Аллах – нет бога [достойного поклонения], кроме Него! Он обязательно соберет вас для Судного дня, в котором нет сомнения. Кто правдивее в речи, чем Аллах?! [Поистине, никто!] 
88.    Что с вами, почему вы разделились на две группы по вопросу о лицемерах? Аллах вернул их назад [в неверие] за то, что они приобрели. Неужели вы рассчитываете наставить [на истинный путь] того, кого сбил [с этого пути Сам] Аллах? Тому, кого Аллах сбил [лишив истины], ты ни за что не найдешь [верного] пути. 

Продолжение тафсира будет в следующих публикациях. Всего в суре «Ан-Ниса» 176 аятов.

4. Ән-Ниса (Хатыннар) сүрәсе – Мәдинә чоры, 176 аять

Рәхимле һәм шәфкатьле Аллаһ исеме белән!

1.    И, кешеләр! Сезне бер җаннан [Адәмнән] яралткан, аның бер кисәгеннән [булган сул кабыргасының иң астыннан Хава исемле] ишен яралткан һәм аларның икесеннән бик күп ирләр белән хатыннарны халык кылып [җиһанга] тараткан Раббыгыздан куркыгыз. Аның исеме белән бер-берегездән үтенә торган Аллаһтан [Аңа каршы баш күтәрүдән] һәм туганлык җепләреннән [аларның өзелүеннән] куркыгыз. Һичшиксез, Аллаһ – сезне күзәтүче.
2.    Ятимнәргә үз малларын бирегез. Пычрак булганын пакь булган белән алмаштырмагыз. Аларның малларын үз малларыгыз белән бергә [хәләл-харамны кушып] ашамагыз. Һичшиксез, бу [рәвештә ятим малын ашавыгыз] бик зур гөнаһ булды.
3.    Ятимнәргә [өйләнергә ниятләп, аларга] карата гадел була алмавыгыздан курыксагыз, сезнең өчен хәләл булган хатыннарга – икегә, өчкә һәм дүрткә никахланыгыз. Гадел була алмавыгыздан курыксагыз, бергә генә яки [җарияләрдән] кулыгызда булганны [сайлагыз]. Бу [гаделлектән] тайпылмавыгызга якынрак.
4.    Хатыннарга мәһәрләрен бер фарыз [мәҗбүри бер бүләк] буларак бирегез. Әмма алар [беркем тарафыннан да мәҗбүр ителмичә] ул [мәһәр итеп алачак] нәрсәнең бер өлешен сезгә үз ирекләре белән бирсәләр, аны рәхәтләнеп һәм ләззәт белән кулланыгыз.
5.    Аллаһ сезгә тереклек чыганагы иткән малларыгызны [үз-үзләрен белештермәгән һәм акылга зәгыйфь] юләрләргә бирмәгез. Аннан [аларның малларын сәүдә итеп, шуның файдасыннан] аларны ашатыгыз, киендерегез һәм аларга [акыл һәм дин күзлегеннән йомшак] яхшы сүзләр әйтегез.
6.    Никахланышу яшьләре җиткәнче, ятимнәрне сынагыз. Әгәр [мал тотуда] аларда акыл җитлегүен сизсәгез, [кичектермичә] аларга малларын бирегез. Үсеп җитәчәкләр [һәм малларын үз кулларына алачак] дип ашыгыч кыланып, [«Алар ашамас борын бераз без дә ашыйк әле», – дигән фикер белән, кайларга тотылганына карап та тормыйча, вак-төяккә әрәм итеп] аны исраф итеп ашамагыз. [Вәлиләрдән] Бай булганнар инсафлылык күрсәтсен, [һәм ятим малына кагылу түбәнлегенә төшмәсен] фәкыйрь булганнар исә, [чиктән ашмыйча, куйган тырышлыгы өчен ихтыяҗи чиктән чыкмыйча] гаделлек белән ашасын. Малларын үзләренә [кайтарып] биргән чагыгызда шаһит тотыгыз. Аллаһ [сезнең ни кылганнарыгызны күреп һәм гамәлләрегезгә карап] хисап алучы буларак җитә.
7.    Ата-ана һәм иң якыннар [үлеп, үзләреннән соң] калдырган нәрсәләрдән ирләргә дә бер өлеш бар, ата-ана һәм иң якыннар калдырган нәрсәләрдән хатыннарга да бер өлеш бар. Аның аз булганыннан да, күп булганыннан да [бу өлеш бирелергә тиеш]. [Аллаһы Тәгалә мирасны] Билгеле өлешләр белән [бүлешүне фарыз кылды].
8.    [Мирас] Бүлешкәндә [шәригатьтә билгеләнгәнчә, мирастан өлеше булмаган] туганнар, ятимнәр һәм ярлылар шаһит булганда, аларга да аннан [ни дә булса] бирегез һәм аларга [артыгын бирә алмаган өчен, бәрәкәт догалары кушып йомшак] яхшы сүз әйтегез [ул сүзләр битәрләү һәм рәнҗетүгә кайтып калмасын].
9.    [Тәрбияләрендә ятимнәр булган] Кешеләр, үзләреннән соң көчсез-зәгыйфь бер нәсел калдырырга туры килгәндәй, алар [бала-чагасының ничек яшәячәге] өчен борчылып [үзләренең тәрбиясендә булган ятимнәр өчен дә] курыксыннар, Аллаһтан курыксыннар һәм [балаларына эндәшкән кебек, ятимнәргә дә күркәм һәм] хаклы сүз әйтсеннәр.
10.    Ятимнәрнең малларын золым белән [хаксызга] ашаган кешеләр карыннарын ут белән тутырачаклар һәм тиздән [мисалы булмаган бик куркыныч] ялкынга керәчәкләр.
11.    Аллаһ сезгә балаларыгыз хакында [шушы хөкемнәрне әмер һәм] васыять итә ки, ир балага ике кыз бала өлеше [бирелә]. Әгәр алар [мәрхүмнән калган балалар] икедән артык сандагы кызлар булса, ул калдырганнарының [мирасның] өчтән ике өлеше – аларга. Әгәр ул [кыз бала] берәү генә булса, аңа [калган малның] яртысы [тиешле]. Әгәр аның [мәрхүмнең] баласы булса, калдырганнарыннан [мирастан] ата-анасының һәрберсенә – алтыдан бер өлеш. Әгәр аның баласы булмаса һәм варислары анасы белән атасы гына булса, анасына [мирас малының] өчтән бер [өлеше төшә]. Әгәр аның [ир яки кыз, ата-ана бер яки башка] туганнары булса, анасына алтыдан бер [өлеш төшә]. [Бөтен бу өлешләр] Аның [мәрхүмнең] калдырган васыятеннән [аның шартлары үтәлгәннән] соң яки бурыч түләнгәннән соң [бүлгәләнә]. [Туганнарыгыздан кайсына мирастан өлеш чыгарырга, кайсын мәхрүм итәргә алынмагыз, сез Аллаһы Тәгаләнең васыятен тотарга тырышыгыз, чөнки] Аталарыгыз һәм улларыгызның кайсысы [дөньяда һәм Ахирәттә] файда җәһәтеннән сезгә якынрак булганын белә алмыйсыз. [Бу хөкемнәр сезгә] Аллаһтан фарыз буларак [билгеләнгән]. [Сез иртәгә кемнән файда күрәчәгегезне белүдән гаҗиз булганда] Һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче һәм Хикмәт иясе.
12.    Әгәр [сездән яки башка ирләреннән ир яки кыз] баласы [яки оныгы] булмаса, хатыннарыгыз [үлгәннән соң] калдырган нәрсәләрнең яртысы сезгә [тиешле]. Әгәр аларның баласы булса, калдырган мирасның дүрттән бере – сезгә. [Бу өлешләр] Аларның [мәрхүм хатыннарыгызның] калдырган васыятеннән [аның шартлары үтәлгәннән] соң яки бурычлар [түләнгәннән] соң [бүлгәләнә]. Әгәр сезнең үз балагыз булмаса, сез калдырган нәрсәләрнең дүрттән бере – аларга [никахыгыздагы хатыннарга тиешле]. Әгәр инде сезнең балагыз булса, калдырган нәрсәләрнең сигездән бере – аларныкы. [Бу өлешләр] Сезнең калдырган васыятегездән [аның шартлары үтәлгәннән] соң яки бурычтан соң [бүлгәләнә]. Әгәр [ата-ана һәм бала-чага калдырмыйча үлгән] ир яки хатын кеше [ата-анасы һәм балалары булмаганы өчен турыдан-туры түгел, ә] туганлык аркылы варис булса – аның [анасыннан] бер ир яки бер кыз туганы [абый-энесе, апа-сеңлесе] булса – аларның икесенең һәрберсенә алтыдан бер [өлеш тиешле]. Әгәр алар [туганнар] моннан [бердән] артык санда булсалар, аларга – өчтән бер [өлеш]. [Әмма васыять итүче тарафыннан хокукы өчтән бер өлеш булып та, моннан артыграк васыять ителеп яки өлеше билгеле булган бер вариска артыграк васыять ителсә, бүтән варисларга] Зарар китермичә аның [мәрхүмнең] калдырылган васыятеннән [аның шартлары үтәлгәннән] соң яки бурычтан соң [бүлгәләнә]. [Бу хөкемнәр сезгә] Аллаһтан васыять буларак [билгеләнгән]. Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче, Мәрхәмәтле.
13.    Болар – Аллаһның [ятимнәргә, васыять һәм мираска караган хөкемнәре һәм] чикләре. Кем дә кем [Аллаһы Тәгаләнең хөкем һәм мирас бүлүенә разый булып] Аллаһка һәм Аның расүленә итагать итсә, Ул аны [сарайлары һәм агачлары] асларыннан елгалар аккан җәннәтләргә кертәчәк. Ул анда мәңге калачак. Һәм бу – зур уңыш.
14.    Кем дә кем [харамны хәләл санап] Аллаһка һәм Аның расүленә каршы төшсә [аларның әмер һәм тыюларын танымыйча] һәм Аның чикләрен узса, Ул аны Утка кертәчәк. Ул анда мәңге калачак. Аңа мәсхәрәле газап булачак.
15.    [И, ирләр!] Хатыннарыгызның [зина кебек] иң кабахәт нәрсә эшләгәннәренә каршы арагыздан [ир җенесеннән, коллык вә тоткынлыктан азат мөэмин булган] дүрт кешенең шаһитлык итүен сорагыз. Әгәр [бу сыйфатларга җавап бирә торган дүрт кеше ул хатыннарның зина кылганына] шаһитлык итсәләр, [әҗәлләре җитеп] аларны үлем алганчы яки Аллаһ алар өчен [башка бер хөкем бәян итеп] бер юл билгеләгәнче, аларны өйләрдә [бик астында] тотыгыз.
16.    Арагыздан [өйләнешмәгән хатыннар белән ирләр] икесе шуны [зина гөнаһын] кылса, аларның икесен дә җәзага тартыгыз. Әмма әгәр ул икәү [бу гөнаһтан] тәүбә итеп [кылган бозыклыкларын] төзәтсәләр [игелекле гамәлләр кыла башласалар], [аларны тиргәүне калдырып] аларны калдырыгыз. Һичшиксез, Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, Рәхимле.
17.    Начар бернәрсәне белмичә эшләгәннән соң, [үлемнәре якынлашканчы] тиз арада тәүбә итүчеләрнең тәүбәсен [кабул итүне] Аллаһ Үзенә йөкләде. Аллаһ аларның тәүбәләрен кабул итә. Һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче, Хикмәт иясе.
18.    [Дәвамлы рәвештә] Явызлык кылган, үлем килгәч [кенә]: «Мин хәзер тәүбә иттем», – дип әйткәннәргә ул [кабул ителә торган] тәүбә юк. Һәм кяфер булып үлгән кешеләргә дә [Ахирәттә кылган тәүбәләре кабул ителмәс]. Әнә шулар өчен Без тилмерткеч бер газап әзерләдек.
19.    И, иман китерүчеләр! [Якын варисларыгызның үлеме сәбәпле яклаучысыз калган] Хатыннарны көчләп мирас итеп алуыгыз сезгә хәләл түгел. Әгәр алар [хурлык, түбәнлек һәм намуссызлык кебек] ап-ачык кабахәтлек эшләмәсәләр, аларга [ихтыяҗыгыз булмый торып, малларына кызыгуыгыз аркасында, аларга талак бирмичә, мәһәр итеп] биргән нәрсәнең бер өлешен алып китүләренә [һәм аларның башка берәүгә кияүгә чыгуына] киртә куймагыз. [Әгәр инде кабахәтлек эшләгән булсалар, алардан талак өчен түләү сорарга хакыгыз бар]. Алар белән күркәм [мөнәсәбәтләрне саклап] яшәгез [аларга карата инсафлы булыгыз һәм матур сөйләшегез]. Әгәр аларны өнәмәсәгез, [янә дә сабыр итегез] [чөнки] сезгә, бәлки, нәрсәдер ошамыйдыр, әмма Аллаһ шуңа да бик күп хәер тәкъдир иткән [булуы мөмкин, тик сез генә моны белә алмыйсыз].
20.    Әгәр сез бер хатынны [аерып, аның урынына] бүтән бер хатынга [никахланып] алыштырырга теләсәгез һәм аларның [аерган хатыннарның] берсенә [мәһәр итеп бер] кыйнтар [алтын кебек мал] биргән булсагыз да, аңа [биргән] малдан бернәрсәне дә кире алмагыз. [Гаепсез бер хатыннан мәһәрне кире алуны үзегезгә лаеклы эш дип күрә алмаганыгыз өчен] Ялган белән, ап-ачык гөнаһ кылып, аны алмакчысызмы әллә?
21.    Бер-берегез белән кушылгач [якынлык кылгач], алар [никах килешүе белән] сездән көчле бер вәгъдә алганнан соң, ничек инде аны [мәһерне] кире ала аласыз?
22.    Элегрәк [җаһилият дәверендә үк, бу хөкем иңгәнче] булмаган булса, аталарыгыз өйләнгән хатыннарга өйләнмәгез. Һичшиксез, бу [үги аналарыгызга никахлануыгыз] – бозыклык, [Аллаһ хозурында да, мөэминнәр хозурында да] җирәнгеч гамәл һәм начар юл.
23.    Аналарыгыз, кызларыгыз, апа-сеңелләрегез, ата ягыннан апаларыгыз, ана ягыннан апаларыгыз, абый-энеләрегезнең кызлары, апа-сеңелләрегезнең кызлары, сезне имезгән [сөт] аналарыгыз, сөт кыз кардәшләрегез, хатыннарыгызның аналары, якынлык кылынган хатыннарыгызның [ияреп килгән һәм] сезнең яклауда булган үги кызларыгыз [өйләнү өчен] сезгә харам кылынды. Әгәр алар белән [зөфафка] кермәгән булсагыз, [алардан аерылуыгыз яки үлгән очракларында кызларына өйләнүегездә] сезгә бер гөнаһ юк. Билләрегездән булган [үз] улларыгызның хәләлләре [киленнәрегез] һәм ике сеңелне [берьюлы никахта] берләштерү дә – әгәр бу элегрәк [җаһилият дәверендә үк] булмаган булса [сезгә шулай ук харам кылынды]. Һичшиксез, Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, Рәхимле.
24.    Кулларыгыз ия булганнан [сугышта әсирлеккә төшеп, сезнең тәрбиягездә булган җарияләрдән] тыш, ирле хатыннар да [сезгә харам кылынды, бу тыю] сезгә Аллаһның әмере буларак [билгеләнде]. Моннан [никахлары тыелган хатыннардан] башкаларга исә зинага кермичә һәм фәхешлек кылмыйча, үзегезнең малларыгыз [бирелгән мәһәр] белән [никахланырга] соравыгыз сезгә хәләл кылынды. Алардан [никахланып] файдаланганыгыз өчен, билгеләнгән мәһәрләрен бирегез. Әмма билгеләнгән микъдардан соң [мәһәрнең арттырылуы, киметелүе яки бөтенләй бирелмичә торуы турында] үзара килешсәгез, сезгә гөнаһ юк. Һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче һәм Хикмәт иясе.
25.    Арагыздан берәрегез [коллыктан] сакланган [азат һәм] иманлы хатыннарга өйләнергә көче җитмәсә, кулларыгыз ия булган иманлы җарияләрдән берсенә [никахлансын]. Аллаһ сезнең иманыгызны яхшырак белә. [Сез, тәкәбберләнеп, бу никахтан баш тартмагыз, чөнки сезнең дә, аларның да дине – Ислам, атагыз исә Адәм [галәйһиссәлам] булып] Сезнең берләрегез – икенчеләрегездән. Шуңа күрә хуҗаларының рөхсәте белән аларга [ачыктан-ачык] фәхешлек кылмаган, [яшерен] дуслар тотмаган, [зинадан] сакланган хатыннар буларак өйләнегез һәм [киметү яки кичектерү кебек зарар салмый гына] тиешенчә мәһәрләрен аларга бирегез. Әгәр алар, өйләнешкәннән соң [зина кебек] фәхешлек кылсалар, аларга – [коллыктан] сакланган [азат һәм кияүгә чыкмаган] хатыннарга бирелә торган [йөз таяк] җәзаның яртысы. Бу [җарияләргә өйләнү рөхсәте] – арагызда авырлыктан [зинадан] курыкканнар өчен. [Җарияләргә өйләнмичә] Сабыр итүегез сезнең өчен хәерлерәк. Аллаһ – [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче, Рәхимле.
26.    Аллаһ сезгә [белмәгән нәрсәләрегезне] бәян итәргә, сезне дә сездән элгәреләрнең [Нәбиләр һәм изгеләрнең] юлларына күндерергә һәм сезнең [ялгышларыгыз өчен кылган] тәүбәгезне кабул итәргә тели. Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче, Хикмәт иясе.
27.    [Әйе!] Аллаһ гөнаһларыгызны гафу итәргә тели. Шәһвәтләренә ияргән кешеләр исә сезнең бик адашып [хактан] тайпылуыгызны телиләр.
28.    Аллаһ сезгә [авыр йөкләрне] җиңеләйтергә тели, чөнки кеше [шәһвәтле тойгыларга каршы] зәгыйфь буларак яралтылган.
29.    И, иман китерүчеләр! Үзара килешенгән [һәм динебез тарафыннан рөхсәт ителгән] сәүдә юлы белән булмаса, [шәригать кушмаган риба, отышлы уен һәм талау кебек] бозыклык белән арагызда [бер-берегезнеке булган] малларыгызны ашамагыз. [Үз-үзегезгә кул салып яки җаныгызны куркыныч астына куеп] Үзегезне үзегез үтермәгез. [И, Мөхәммәд өммәте!] Аллаһ сезгә карата Рәхимле [шуңа күрә яһүдиләргә үз-үзләрен үтерүне әмер иткән икән, сезгә моны катгый рәвештә тыйды].
30.    Кем дә кем [ялгышлык яки кыйсас юлы белән түгел, башка берәүгә] дошманлык һәм [үз-үзенә] хаксызлык белән моны [үз-үзенә кул салу һәм башка берәүне үтерү кебек харамнарны] кылса, аны [газабы бик дәһшәтле] Утта яндырачакбыз. Бу Аллаһ өчен бик җиңел.
31.    [Аллаһ һәм Аның расүле тарафыннан] Тыелган [начар] нәрсәләрнең иң авырларыннан саклансагыз, Без дә сездән начар эшләрегезне [һәм кече гөнаһларыгызны] капларбыз һәм сезне [җәннәт дигән] бик шәрәфле бер урынга кертербез.
32.    Аллаһның [акча яки тоткан урын кебек] берәүләрегезне икенчеләрегездән өстен кылган [дөньяви] нәрсәләрне [үзегездә булдырырга кызыгып һәм тәкъдиргә ризасызлык күрсәтеп, ул өстенлекләрнең алардан алынып, сезгә бирелүен] теләмәгез. Ирләргә – үзләре казанганнан бер өлеш, хатыннарга да – үзләре казанганнан бер өлеш. Сез [кешеләргә бирелгән нәрсәне теләгәнче, бетмәс-төкәнмәс хәзинәләргә ия булган] Аллаһтан фазылын сорагыз [ки, аларга биргән нәрсәнең бер охшашын сезгә дә бирсен]. Һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче.
33.    [Үлгән] Ата, ана һәм иң якыннар калдырган нәрсәләрнең һәрбере өчен [бертуганнар яки ике туганнар кебек] варислар билгеләдек. [Үлгән очракта, бер-берегезгә варис булу турында сүз бирешеп] Антларыгыз аша килешү төзегән кешеләргә өлешләрен бирегез. Һичшиксез, Аллаһ – [мирас бүленешен дә исәпкә алып, сез кылган] һәрнәрсәгә шаһит.
34.    Аллаһның [тирән акыл, оста җитәкчелек, көч, ныклык кебек сыйфатлар белән] берәүләрне икенчеләрдән өстен кылганы өчен һәм малларыннан сарыф иткәннәре сәбәпле, ирләр [гаилә эчендә әмер бирү һәм тыюлар мәсьәләсендә] хатыннардан өстен торалар. Игелекле хатыннар – [Аллаһы Тәгаләгә] итагатьле [һәм ир хакына тугры калган] һәм гаибне [ирнең милкен һәм серләрен] Аллаһның [да аларны] саклавы сәбәпле, саклаганнар. Әмма итагатьсезлекләреннән [карышуларыннан] курыксагыз, аларга [Аллаһның газабын хәтерләтеп] үгет бирегез, [нәсыйхәт файда китермәсә, аркагыз белән борылып яки башка урынга китеп] ятакларда аларны ташлагыз һәм [иң киеренке очракларда гына, яраламыйча] аларны [җиңелчә] кыйнагыз. Әгәр [кирелекләрен ташлап] сезгә итагать итсәләр, аларга каршы [җәзалау белән бәйле] бер юл эзләмәгез [һәм аларга карата көч куллануны туктатыгыз]. Һичшиксез, Аллаһ – Бөек [һәм Бөеклеккә ирештерүче], Бөекләрнең бөеге.
35.    Әгәр ул [ир белән хатын булган] икәүнең аралары бозылудан курыксагыз, бер Яклаучы – аның гаиләсеннән, бер Яклаучы моның гаиләсеннән җибәрегез. Әгәр [ир белән хатын булган] ул икәү [яхшы нияттә булып] татулашырга теләсәләр, Аллаһ [хакимнәрнең тырышлыгы белән] ул икәүнең арасында [якынлык, җылылык һәм] килешү барлыкка китерер. Һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Белүче, [һәрнәрсәдән] Хәбәрдар.
36.    [И, коллар!] Аллаһка гыйбадәт кылыгыз. Аңа бернәрсәне дә ширек кушмагыз. Ата белән анага, [бертуганнар һәм агалар кебек] якыннарга, ятимнәргә, мескеннәргә, [нәселдәшлек яки яшәгән урыны җәһәтеннән] якын күршегә, [нәселдәшлеге яки өе] ерак күршегә, [ир-хатын, юлдаш һәм сабакташ кебек] янәшәдәге иптәшләргә, юлда калучыга һәм уң кулыгыз ия булган нәрсәләргә [коллар, җарияләр һәм хезмәтчеләргә] игелек кылыгыз. Һичшиксез, Аллаһ тәкәббер [булганы өчен туган-кардәш һәм күршеләренә карата яхшы мөнәсәбәттә тормаган] һәм [өстенлекләрен санаган] мактанчык кешеләрне сөйми.
37.    Ул [мактанчык] кешеләр [үзләре] саранлык күрсәтәләр, кешеләргә дә саран булырга әмер итәләр һәм Аллаһ үзенең рәхмәтеннән үзләренә биргән [байлык һәм гыйлем кебек] нәрсәләрне яшерәләр. Без исә кяферләргә мәсхәрәле газап әзерләдек.
38.    Алар ни Аллаһка, ни Ахирәт көненә инанмыйча, кешеләргә күрсәтер өчен [генә], малларын сарыф итәләр. Шайтан берәүгә иптәш булса, ул – никадәр начар иптәш!
39.    Аллаһка да, Ахирәт көненә дә инансалар һәм Аллаһның үзләренә биргән нәрсәләреннән [Аның юлында] сарыф итсәләр, аларга ни булыр иде? Аллаһ – аларны белүче.
40.    Һичшиксез, Аллаһ бер [кешенең казанган савабын киметеп яки тиешеннән артык газап биреп] зәррә авырлыгы кадәр дә золым итмәс. Әгәр ул [гамәл] яхшы бернәрсә икән, Ул аны [савап ягыннан] арттырыр һәм Үз хозурыннан бик зур әҗер бирер.
41.    [Расүлем!] Без һәр өммәттән [аларның үзләре хакында] бер шаһит [буларак пәйгамбәрләрен] китергәч, сине дә шуларга бер шаһит буларак китергәч, [сине инкяр иткәннәрнең хәле] ничек булачак?
42.    Ул көнне, кяфер булучылар һәм Расүлгә каршы төшүчеләр [оятларыннан] җир үзләре белән тигезләнсен [дә, шулай юк булып китсәк] иде, дип теләрләр. Әмма бер генә хәбәрне дә Аллаһтан яшерә алмаячаклар.
43.    И, иман китерүчеләр! Исерек килеш, ни әйткәнегезне белә башлаганчы, һәм, госелсез хәлдә, госел коенмыйча, юлда барган [сәфәри] кешеләр булмасагыз гына, намазга якын килмәгез. [Сәфәрдә чакта, су булмаганда, тәяммүм белән дә намаз укырга ярый]. Әгәр сез [су кулланырга ярамаган] авыру кешеләр яки сәфәрдә булсагыз, яки сездән берәү [хаҗәтен күреп] тәһарәт бозу урыныннан килсә, яки хатыннар белән [якынлык кылып] бер-берегезгә кагылсагыз һәм [тәһарәт, я госел алыр өчен] су таба алмасагыз, чиста туфракка юнәлегез дә [шуның белән] йөзегез һәм кулларыгызны сыпырыгыз. Һичшиксез, Аллаһ – Кичерүче, [гөнаһларны күпләп] Гафу итүче.
44.    Китаптан [Тәүрат] бер өлеш бирелгәннәр турында ишетмәдеңме әллә? Алар [Ислам диненә кереп, һидаять юлына басасы урында яһүдилектә кала биреп] адашуны сатып алалар, [моның белән генә дә канәгатьләнмичә] сезнең дә [үзләре кебек хак] юлдан тайпылуыгызны телиләр.
45.    Аллаһ сезнең дошманнарыгызны [сездән] яхшырак белә. Вәли буларак бер Аллаһ җитә. Ярдәм итүче буларак та Аллаһ җитә.
46.    Яһүдиләрдән шундыйлары бар ки, алар сүзләрне [Аллаһ тарафыннан куелган] урыннарыннан алыштыралар һәм, телләре белән үзгәртеп, динне мыскыл итеп: «Ишеттек, буйсынмыйбыз!» [диләр] һәм «Ишетелмәслекне тыңла!» [сүзен: «Үлеп яки саңгырауланып ишетелмәс булганны тыңла» мәгънәсендә кулланып] һәм [сезнең телдә: «Безгә кара!» мәгънәсендә килгән, алар телендә исә кимсетүне һәм тиргәүне белдергән] «Рагыйна!» – диләр. Әгәр алар: «Ишеттек һәм итагать иттек!» [дисәләр], «Тыңла!» [сүзен әйтсәләр] һәм [начар мәгънәдә килә алган «Рагыйна» сүзе урынына «Безгә кара!» мәгънәсендә йөргән] «Унзурна!» [сүзен] әйтсәләр, бу алар өчен [Аллаһ хозурында] яхшырак һәм дөресрәк булыр иде. Әмма, көферлекләре сәбәпле, Аллаһ аларны ләгънәт [итеп рәхмәтеннән һәм җәннәтеннән мәхрүм] итте. Бик аз [һәм әһәмиятсез] бер иманнан тыш, [хакыйкатькә] инанмыйлар.
47.    И, китап бирелгәннәр! [Арагыздагы] Кайбер йөзләрегезне [ниятләрегезне] сөртеп, аларны артларына [каерып] борганчы яки шимбә [көнендәге балык тоту тыюын хәләлгә санап, маймыл һәм дуңгызга әверелдереп, ул көн] кешеләрен ләгънәт иткәнебез кебек сезне дә ләгънәт иткәнче, Без яныгызда булганнарны [илаһи китапларны] дөресләүче итеп иңдергән [Коръәни Кәрим кебек әһәмиятле бер] нәрсәгә иман китерегез. Аллаһның әмере үтәләчәк.
48.    Һичшиксез, Аллаһ Үзенә ширек кушылуын ярлыкамый. Моңардан тыш булганны исә Үзе теләгән кешегә ярлыкар. Кем дә кем Аллаһка ширек кушса, ул бик зур бер гөнаһ ялган уйлап чыгарган булыр.
49.    [Гөнаһсызлык дәгъва кылып] Үз-үзләрен [мактый-мактый] пакь итүчеләр турында ишетмәдеңме әллә? Юк! [Аларның үз-үзләрен пакьләүләре бернигә дә тормый] Аллаһ кына Үзе теләгәнен пакь итә. Алар хөрмә төше ярыгындагы иң нечкә җеп кадәрле бер золым белән дә рәнҗетелмәячәкләр.
50.    [Расүлем!] Аллаһка карата ничек яла якканнарын кара! Ап-ачык гөнаһ буларак, бу [аларга] җитә.
51.    Китаптан бер өлеш бирелгән кешеләр турында ишетмәдеңме әллә? Алар Җибт һәм Тагутка [потларга] инаналар, [әһле китап булганлыклары өчен, мөселманнарны мөшрикләрдән өстен тотарга тиеш булса да] көфер итүчеләр [китапсыз мөшрикләр] турында: «Болар [Аллаһка] иман китерүчеләрдән турырак юлда», – диләр.
52.    Алар – Аллаһтан ләгънәт ителгәннәр [һәм рәхмәтеннән ераклаштырылганнар]. Аллаһ кемне ләгънәтләсә, син аңа [ничек тә булса газаптан коткара алган] бер ярдәмче дә таба алмассың!
53.    Әллә соң [дөньяда җитәкчелек итүне кулга төшерүенә шиксез ышанган булып] аларның [яһүдиләрнең] хакимлектә өлешләре бармы? Алай булса, [саранлыкларыннан] алар кешеләргә хөрмә төшендәге ярык та бирмәсләр иде.
54.    Әллә соң алар Аллаһ Үзенең фазылыннан [Расүлуллаһ (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) һәм сәхабәләре кебек] кешеләргә биргән [пәйгамбәрлек, Китап һәм өстенлек кебек] нәрсәләрдән көнләшәләрме? Без бит Ибраһим гаиләсенә Китап [Тәүрат, Инҗил һәм Зәбүр] вә хикмәт биргән идек, аларга [Йосыф, Давыд һәм Сөләйманга (галәйһимүссәлам) зур хакимлек тә биргән идек.
55.    Алардан аңа [Ибраһим [галәйһиссәлам] гаиләсенең китап һәм пәйгамбәрлек кыйсасына] ышанганнары да бар, янә араларыннан [Ибраһимга [галәйһиссәлам] ышанмыйча] йөз чөергәннәре дә бар. [Аларга] Җәһәннәм ялкыны да җитә.
56.    Һичшиксез, Безнең аятьләребезне инкяр иткән кешеләрне Без Утка кертәчәкбез. Аларның тиреләре [ул утта] янып чыккан саен, Без аны башка тире белән алыштырырбыз ки, [пешмәгән, янмаган ул яңа тиреләре яну белән] газапны [дәвамлы рәвештә] татысыннар. Һичшиксез, Аллаһ – Бөек [Җиңелмәс], Хикмәт иясе.
57.    Изге гамәлләр кылган кешеләрне исә [сарайлары һәм агачлары] асларыннан елгалар агып торган җәннәтләргә кертәчәкбез. Алар анда мәңге калачак. Анда алар өчен [матди һәм рухи кимчелекләрдән] пакь хатыннар да бар. Һәм Без аларны [эссе дә, суык та тәэсир итми торган] куе [һәм даими булган] күләгәгә кертәчәкбез.
58.    Һичшиксез, Аллаһ сезгә әманәтләрне ияләренә кайтарырга, кешеләр арасында [нинди дә булса карар һәм] хөкем биргән чагыгызда гаделлек белән хөкем итәргә әмер итә. Аллаһның сезне үгетләгәне нинди яхшы! Һичшиксез, Аллаһ – [һәрнәрсәне] Ишетүче һәм [һәрнәрсәне] Күрүче.
59.    И, иман китерүчеләр! Аллаһка итагать итегез, Расүлгә һәм үзегездән булган хөкем ияләренә итагать итегез. Әгәр сез Аллаһка һәм Ахирәт көненә ышансагыз, [дингә кагылышлы] берәр нәрсә турында [үзара] сүз көрәштергән очракта, аны Аллаһка һәм [үзе яныгызда булса] Расүлгә кайтарыгыз. Бу хәерлерәк, [Ахирәттә булачак] нәтиҗә ягыннан да яхшырак.
60.    [Расүлем!] Сиңа иңдерелгәнгә дә, синнән алда иңдерелгәннәргә дә инандык, дип әйтүчеләрне ишетмәдеңмени? Алар хаким итеп [пәйгамбәргә дошманлык итүдә чиктән ашкан Кәгъб ибне Әшрәф исемле] тагутка мөрәҗәгать итәргә телиләр. Югыйсә аларга аны инкяр итү боерылган иде. Шайтан исә аларны [үлемгә кадәр дәвам итә торган һәм кире кайтуы мөмкин булмаган] бозык юлга кертеп, [хактан] адаштырырга тели.
61.    Аларга [пәйгамбәрләрнең хөкеменә разый булмыйча, башкаларга мөрәҗәгать итәргә теләгән монафикъларга]: «Аллаһ [китабында] иңдергәнгә һәм [арагызда хөкем чыгарсын өчен] Расүлгә (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) барыгыз», – дип әйтелгән чакта, аларның синнән кызу-кызу йөз чөергәннәрен [һәм ришвәт биреп, хөкемне үз файдаларына чыгарачак бүтән бер хакимгә мөрәҗәгать иткәннәрен] күрерсең.
62.    [Расүлем!] [Синең хөкемеңә разый булмаган кебек] Үз куллары кылганнары сәбәпле, аларга бер [үтерелү кебек] бәла килгәч, [хәлләре] ничек булыр? Соңыннан [оялмыйча] сиңа килерләр дә: «Без [башка кешегә мөрәҗәгать иткәндә, сиңа каршы килүне максат итмәгән идек] фәкать бер игелек кылырга һәм [ике тарафны да] килештерергә теләгән идек», – дип, Аллаһ белән ант итәрләр.
63.    Аларның күңелләрендә булганны [алдакчылык һәм икейөзлелекне] Аллаһ белә. [Шуңа күрә, ялганлап ант итүләре һәм ниятләрен яшерүләре аларны газаптан коткара алмаячак]. Алардан йөз чөер, аларга [шелтәле] үгет бир һәм алар хакында үзләренә [бик тәэсирле һәм монафикълыктан баш тартуның кирәклегенә] ышандырырлык сүз сөйлә.
64.    Без һәрбер расүлне аңа фәкать Аллаһның рөхсәте белән итагать итсеннәр өчен генә җибәрдек. Әгәр алар [гөнаһлар кылып] үз-үзләренә золым иткәч, [синең хозурыңда тәүбә итәр өчен, исән чагыңда яки вафатыңнан соң] сиңа килсәләр һәм Аллаһтан [гафу һәм] мәгъфирәт сорасалар, Расүл дә (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) алар өчен ярлыкау сораса, Аллаһны [бик күп итеп] Тәүбәләрне кабул итүче һәм [бик кызганучан һәм] Рәхимле буларак табарлар иде.
65.    Юк! [Эш ул монафикълар аңлаган кебек түгел. Расүлем!] Раббың белән ант итәм, араларында [фикер каршылыклары туганга күрә] буталчык нәрсәләрдә сине хаким итеп билгеләгәнче, алар иман китермәячәкләр. Шуннан син биргән хөкем аркасында күңелләрендә бернинди борчу [һәм көчләү] таба алмаячаклар һәм тулысынча бирелеп [синең әмереңә] буйсыначаклар.
66.    Әгәр Без [Исраил улларына әмер иткәнебез кебек] аларга [синең хөкемеңә разый булмаганнарга]: «Үз-үзләрегезне үтерегез!» яки «Йортларыгызны ташлап китегез!» – дип, [бер хөкемне фарыз кылып] әмер итсәк иде, араларыннан моны бик азлары гына үтәр иде. Әгәр алар [пәйгамбәргә итагать мәсьәләсендә] үзләренә [бирелгән] үгетне үтәсәләр, бу алар өчен [дөньяда һәм Ахирәттә] яхшырак, [иманнарын] ныгыту ягыннан да көчлерәк булыр иде.
67.    Шулвакыт Без дә аларга Үз тарафыбыздан бик зур әҗер бирер идек. [Белгәннәре белән гамәл кылганнары өчен, алар белмәгән Үз гыйлемебезне өйрәтер идек].
68.    Һәм аларны [Аллаһы Тәгалә илтә торган] туры юлга ирештерер идек.
69.    Кем дә кем Аллаһка һәм Расүлгә (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) итагать итсә, әнә шулар – Аллаһ нигъмәтләндергән пәйгамбәрләр, тугрылар, шәһитләр һәм [игелек кылган] изгеләр белән бергә. Иптәш буларак алар нинди яхшы!
70.    [Итагатьлеләргә вәгъдә ителгән] Бу [әҗер кебек бер] фазыл – Аллаһтан. [Кемнең никадәр фазыйләткә лаек булганын] Белүче буларак Аллаһ җитә.
71.    И, иман китерүчеләр! [Дошманнарыгыздан] Сак булыгыз һәм төркем-төркем белән [җиһадка] чыгыгыз яки һәммәгез бергә [сугышка] чыгыгыз.
72.    [И, пәйгамбәр гаскәрендәгеләр!] Һичшиксез, арагызда шундый [монафикъ] кеше бар ки, [җиһадка чыгуны авырсынып] ул, һичшиксез, [чыгарга] ашыкмаячак [һәм сезнең башка ниләр киләчәген көтеп утырачак]. Әгәр сезгә [җиңелү кебек] бәла килсә, ул [монафикъ]: «[Бу сугышта] Алар белән бергә булмавым белән Аллаһ миңа мәрхәмәтле булды», – дип әйтәчәк.
73.    Әмма сезгә Аллаһтан [җиңү һәм ганимәт кебек] бер фазыл килсә, бу кеше, әйтерсең [элек] сезнең арада бернинди дуслык [һәм танышлык] булмаган [һәм ул шуңа күрә җиһадка чыкмаган] кебек: «Аһ, мин дә алар белән булган булсам, [ганимәттән күп итеп өлеш алып] зур уңышка ирешкән булыр идем!» – дип әйтәчәк.
74.    Дөнья тормышы хисабына Ахирәтне сатып алучылар Аллаһ юлында [дин дошманнары белән] сугышсын. Кем дә кем Аллаһ юлында сугышып үтерелсә яки җиңсә, [тиздән] Без аңа [беркем күрмәгән бик] зур бер әҗер бирәчәкбез.
75.    Аллаһ юлында һәм: «И, Раббыбыз! Халкы залим булган шушы шәһәрдән безне чыгар! Безгә Үз тарафыңнан бер яклаучы җибәр һәм Үзеңнән безгә бер ярдәмче тәгаенлә!» – дип әйтүче зәгыйфь ирләр, хатыннар һәм балалар өчен нишләп сугышмыйсыз?
76.    Иман китергән кешеләр Аллаһ юлында сугышырлар. Кяфер булган кешеләр исә тагут [вә шайтан] юлында сугышырлар. Сез шайтанның дуслары белән сугышыгыз. Шайтанның хәйләсе бик көчсез.
77.    «Кулларыгызны [кяферләргә каршы сугыштан] тыегыз, намаз укыгыз, зәкят бирегез», – дип әйтелгән кешеләрне ишетмәдеңме әллә? Әмма сугыш үзләренә [фарыз буларак] язылгач, кинәт, араларыннан бер төркем, Аллаһтан курыккан кебек яки тагын да көчлерәк курку белән, ул [кяфер] кешеләрдән курка башладылар, һәм: «И, Раббыбыз! Ни өчен безгә сугышырга әмер иттең? Кыска гына бер вакытка безгә кичектерсәң иде!» – дип әйттеләр. [Расүлем!] Әйт: «Дөньяның [файдалана алырлык] нигъмәте [үтүчән һәм] бик аз. Ахирәт исә [ширектән һәм пәйгамбәргә каршы килүдән] курыккан кеше өчен яхшырак. Сез бит [җиһадның кыенлыкларына түзгән очракта, савапларыгыз киметелеп] хөрмә төше ярыгындагы иң нечкә җеп кадәр дә рәнҗетелмәячәксез».
78.    Кайда гына булсагыз да, үлем сезгә [һичшиксез] ирешәчәк, хәтта сез биек итеп салынган ныгытылган [сарай яки] кальгаларда булсагыз да. Әгәр аларга [яһүдиләр белән монафикъларга муллык һәм тынычлык кебек] берәр яхшылык тисә [ул нигъмәтне Аллаһка нисбәт итеп]: «Бу – Аллаһның Үзеннән» – дип әйтәләр. Әмма [фәкыйрьлек һәм кытлык кебек] берәр начарлык килсә [аны синнән күреп]: «Бу – синнән [һәм синең уңмаганлыгыңнан]», – диләр. [Расүлем!] Әйт: «[Мин бернәрсә дә яралта алмаганлыктан, яралтылу ягыннан] Барысы да – Аллаһның Үзеннән». Бу җәмәгатькә ни булды ки, алар [Аллаһ тарафыннан килгән] бер сүзне дә аңлый алмыйлар?
79.    [И, кеше!] Сиңа берәр яхшылык килсә, ул [синең тырышлыгың белән булмыйча] – Аллаһтан. Әмма сиңа берәр начарлык килсә, [ул да сәбәп булу ягыннан] синең үзеңнән. [Расүлем!] Без сине кешеләргә [илчелек вазифасын йөкләп] бер Расүл (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) буларак җибәрдек [мәгәр бер яралтучы, бар итүче итеп җибәрмәдек, алар башларына килгән бәлаләрне синнән дип беләләр]. [Дәгъваңда] Шаһит буларак Аллаһ җитә.
80.    Кем дә кем [вәхи алган] Расүлгә (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) итагать итсә, ул Аллаһка итагать иткән булыр. [Расүлем!] Кем дә кем [сиңа итагатьтән] йөз чөерсә, Без бит сине аларга сакчы итеп җибәрмәдек.
81.    [Расүлем! Син монафикъларга берәр нәрсә әмер иткән чагыңда, алар:] «[Безнең эш – сиңа] Итагать», – дип әйтәләр. Яныңнан чыккач исә, араларыннан бер төркем төнлә [яшерен рәвештә] синең сөйләгәннәреңнән башканы ниятлиләр. Аллаһ аларның төнлә корганнарын [гамәл дәфтәрләренә] яза. Алардан йөз чөер һәм Аллаһка таян. Бер Яклаучы буларак Аллаһ җитә.
82.    Һаман Коръән турында фикерләмиләрме? Әгәр [кяферләр әйткәнчә] ул [Коръәни Кәрим] Аллаһтан булмаса, анда [мәгънәләр туры килмәү кебек] бик күп каршылыклар табарлар иде.
83.    Аларга [саклану чаралары турында тәҗрибәсез һәм зәгыйфь карашлыларга] иминлек [җиңү] яки курку [җиңелү] турында хәбәр килгәч, [ахыры нәрсә белән бетәчәген бер дә уйламыйча] аны тараталар. Хәлбуки, аны [бар халыкка таратканчы] Расүлгә (салләллаһу галәйһи вә сәлләм) яки үзләренең [гыйлемле һәм вәкаләтле булган] хөкем ияләренә җиткерсәләр, араларыннан аңа төшенә алган кешеләр аны [халыкка ничек ишеттерәсен бик яхшы] белерләр иде. Әгәр сезгә Аллаһның [пәйгамбәр җибәрү һәм Китап иңдерү кебек] фазыйләте һәм рәхмәте булмаса, бик азлардан кала, сез шайтанга [тәмам] ияргән булыр идегез.
84.    [Расүлем! Алар сине ялгыз калдырсалар һәм син берүзең калсаң да] Син Аллаһ юлында сугыш. [Чөнки] Син үзеңнән башка берәү өчен дә җаваплы түгел, мөэминнәрне исә [сугышка] өндә. Бәлки, Аллаһ кяфер булганнарның куәтен тыяр. Аллаһ бит көч ягыннан [мөшрикләрдән] куәтлерәк, газап бирү ягыннан да [һәркемнән] кырысрак.
85.    Кем дә кем [бер мөселман кардәшенә файда китерү яки аны зарардан коткару өчен] яхшы бер арадашчылык белән шәфәгать кылса, үзенә дә аннан [саваптан] бер өлеш булыр. Кем дә кем [бер мөселман кардәшенә зарар китерер өчен] начар бер арадашчылык белән шәфәгать кылса, үзенә дә аннан [газаптан] бер өлеш булыр. Аллаһ [кодрәт иясе булганга, һәрнәрсәне күреп, күзәтеп торганга] һәркемгә казанганын бирүче.
86.    [«Сәлам» сүзе белән кылынган һәм хәерле гомер теләү мәгънәсендә килгән] Бер сәлам белән сәламләнгән вакытта, сез аннан да яхшырагы белән сәламләгез яки шуны ук кайтарыгыз. Һичшиксез, Аллаһ – [сәламне дә кертеп] һәрнәрсәдән хисап алучы.
87.    Аллаһ, Аннан башка илаһ юк. Дөреслектә, Ул сезне [килүенә] һич шик булмаган Кыямәт көненә [хисапка тартыр өчен] туплаячак. Аллаһтан да тугры сүзлерәк кем була ала?
88.    Кылганнары [мөртәтлек] өчен Аллаһ аларны кире каккан чакта, ни дип сез [бу кешеләрнең кяфер булганлыкларына карата бер карарга берләшмичә, һаман] монафикъларга [аларның мөселманмы, кяферме булуларына] карата [фикер каршылыгына төшкән] ике фирка булдыгыз? [Кылган кабахәт гамәлләре өчен] Аллаһ юлдан яздырган кешене сез һидаятькә ирештерергә телисезме әллә? [Расүлем!] Әгәр Аллаһ кемнедер юлдан яздырса, син аның [һидаяте] өчен бер юл таба алмассың.

Продолжение тафсира будет в следующих публикациях. Всего в суре «Ан-Ниса» 176 аятов.

Фото на анонсе: © Салават Камалетдинов / «Татар-информ»